ပြည်ပကုန်သွယ်မှုသတင်းများ

          ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံရုံးမှ ကုန်သွယ်ရေးနှင့်စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကြီးအကဲ Blake Dawgert  က ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုမြှင့်တင်ရန် အမေရိကန်အနေဖြင့် ကြိုးစားနေကြောင်း စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနမှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Rath Sarawut က ၅-၉-၂၀၂၅ ရက်နေ့တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားခဲ့ကြောင်း စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်အတွင်း အမေရိကန် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ပိုမိုအဆင်ပြေချောမွေ့စေရန် Blake Dawgert ကို နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက တိုက်တွန်းခဲ့သည်။  ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် လာမည့်နှစ်များတွင် အမေရိကန်ထုတ်ကုန်များ ပိုမိုတင်သွင်းနိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ကြောင်းလည်း Rath Sarawut က ပြောကြားခဲ့သည်။  Blake က နိုင်ငံခြားရေး၀န်ကြီးအား ကျေးဇူးတင်ရှိပါကြောင်း အပြန်အလှန်ပံ့ပိုးကူညီမှုနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အားပေးမည့် ဦးစားပေးလုပ်ငန်းအများအပြားကို အလေးပေးဖော်ပြခဲ့ပြီး ဆွေးနွေးမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန်၊ ကုန်သွယ်မှုသဘောတူညီချက်များနှင့် နိုင်ငံတော်၏ ဦးစားပေးကဏ္ဍအချို့တွင် အမေရိကန် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကို ပိုမိုများပြားလာစေရန် ထောက်ပံ့ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံရုံးမှ ၎င်းတို့၏ ထုတ်ကုန်များကို မိတ်ဆက်ပေးခြင်းဖြင့် သို့မဟုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေဖြင့် အမေရိကန်ဈေးကွက်များကို စူးစမ်းလေ့လာလိုသည့် ကမ္ဘောဒီးယား ကုန်သည်များနှင့် လုပ်ငန်းရှင်များကို အားပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း Blake က ဆက်လက်ပြောကြားခဲ့သည်။ နှစ်နိုင်ငံအကြား အပြန်အလှန်ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရန်အတွက် နှစ်ဖက်စလုံးသည် အလေးပေးဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း MOC မှ ထုတ်ပြန်ထားကြောင်း သိရှိရပါသည်။

Source: Khmer Times

DOCA(ရန်ကုန်)

     ထိုင်းဆန်၏ ဈေးကွက်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းနှင့် လယ်သမားများ၏ ဝင်ငွေရရှိမှုတို့ကို ကာကွယ်ပေးရန် ကြိုးပမ်းမှုအဖြစ် ဘတ်ငွေတန်ဖိုး တည်ငြိမ်စေရေးအတွက် လက်တွေ့ကျသော အစီအမံများကို ထုတ်ပြန်ဆောင်ရွက်ရန် အစိုးရနှင့် ထိုင်းဗဟိုဘဏ်တို့အား ထိုင်းဆန်တင်ပို့ရောင်းချသူများ အသင်းက တောင်းဆိုလျက်ရှိသည်ဟု ဘန်ကောက်ပို့စ် သတင်းဌာနက ဖော်ပြပါသည်။

     အဆိုပါအသင်း၏ ဥက္ကဋ္ဌ Charoen Laothammatas က အစိုးရနှင့် ဗဟိုဘဏ်တို့အနေဖြင့် ဘတ်ငွေ အလွန်အမင်း ခိုင်မာအားကောင်းလာခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် အရေးပေါ်စီမံဆောင်ရွက်မှု များ ပြုလုပ်သင့်ကြောင်း၊ ငွေကြေးတည်ငြိမ်မှုကို ခိုင်မာစေပြီး အတက်အကျပြောင်းလဲလွယ်မှုကို လျှော့ချလျက် ပိုမို၍ ဈေးကွက်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သည့်အဆင့်၌ ရှိစေရေးအတွက် ငွေကြေးတန်ဖိုး ချိန်ညှိ ရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ငင်းအရေးယူဆောင်ရွက်မှုများ မရှိပါက အားကောင်းပြီး အတက်အကျ ရှိသည့် ဘတ်ငွေသည် ထိုင်းဆန်၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းနှင့် တောင်သူများ၏ ဝင်ငွေ ကို ထိခိုက်စေမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

    ယခုနှစ်တွင် ထိုင်းဘတ်ငွေသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ၇ ရာခိုင်နှုန်းကျော် တန်ဖိုးမြင့်တက်ခဲ့ချိန်၌ အိန္ဒိယ၊ ဗီယက်နမ်နှင့် ပါကစ္စတန်ကဲ့သို့သော အဓိက ဆန်တင်ပို့သည့် နိုင်ငံများ ငွေကြေးများမှာ တန်ဖိုးကျဆင်းလျက်ရှိခဲ့သည်။ ဤအခြေအနေက ဈေးကွက်အတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ပြိုင်ဘက်များအကြား ငွေလဲနှုန်းကွာဟချက်သည် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ဖြင့် သိသာစွာ ခြားနားမှုဖြစ်စေကြောင်း၊ အကယ်၍ ထိုင်း၊ အိန္ဒိယ၊ ဗီယက်နမ်နှင့် ပါကစ္စတန်တို့မှ ကုန်သည်များသည် ဆန်ကွဲ ၅ ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်သည့် ဆန်ဖြူ တစ်တန်လျှင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၅၀ နှုန်းဖြင့် ဈေးနှုန်းတူညီစွာ တင်ပို့ရောင်းချမည်ဆိုပါက ပြည်တွင်းသုံးငွေဖြင့် ဝင်ငွေရရှိမှုမှာ သိသာထင်ရှားစွာ ကွာခြားသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ပြိုင်ဘက်များသည် ထိုင်းကုန်သည်များထက် ဆန်တစ်တန်အပေါ် ဘတ် ၁၀၀၀ မှ ၁၂၅၀ အထိ ဝင်ငွေပိုမိုရရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း Mr. Charoen က ပြောဆိုသည်။

    ထိုင်းဆန်၏ စျေးနှုန်းသက်သာမှုကြောင့် မဟုတ်ပဲ နိုင်ငံခြားငွေလဲနှုန်းအရ အကြောင်းမညီ ညွတ်မှုကြောင့် ထိုကဲ့သို့ ကွာဟချက်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းသည် ထိုင်းလယ်သမားများ အနေဖြင့် ပြည်ပရှိ ဆန်စပါး စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူများထက် ဈေးနှုန်းလျော့နည်းစွာရရှိသည်ကို ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။

    ဆန်ဈေးနှုန်းမြင့်မားမှုနှင့်အတူ ပို့ကုန်အမှာစာများရရှိမှု ကျဆင်းလာခြင်းက အထူးသဖြင့် ပင်မသီးနှံရိတ်သိမ်းရန် နီးကပ်လာချိန်၌ လယ်သမားများကို တိုက်ရိုက်ထိခိုက်လျက်ရှိကြောင်း၊  ပြည်ပမှဝယ်လိုအား ဆက်လက်ကျဆင်းနေပါက ပြည်တွင်းဆန်ဈေးနှုန်းများသည် သိသိသာသာ ကျဆင်းသွားနိုင်ကြောင်း၊ မကြာသေးမီက တစ်ရက်တာအတွင်း ဘတ်ငွေတန်ဖိုး ၂ ရာခိုင်နှုန်း မြင့် တက်ခဲ့ရာ ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များကို ဆန်တင်ပို့ရောင်းချရန် တွန့်ဆုတ်မှုဖြစ်စေခဲ့ပြီး  ဝယ်လက်များ အနေဖြင့် ငွေလဲနှုန်း ပိုမိုအလေးသာမှုမှ အကျိုးအမြတ်ရရှိနိုင်သည့် ပြိုင်ဘက်များထံသို့ ဦးလှည့် သွားကြကြောင်း Mr. Charoen က ပြောကြားခဲ့သည်။

    တင်ပို့သူများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ကုန်ဖိုးငွေရရှိရန် ၁ လမှ ၃ လကြာအထိ စောင့်ဆိုင်းရလေ့ ရှိကြောင်း၊ ယနေ့ ဆန်ကို တစ်ဒေါ်လာလျှင် ၃၁ ဘတ် ငွေလဲနှုန်းဖြင့် ရောင်းချခဲ့ပြီးနောက် သုံးလ အတွင်း တစ်ဒေါ်လာလျှင် ၃၀ ဘတ်နှုန်းအထိ ဘတ်ငွေတန်ဖိုး မြင့်တက်လာပါက အရှုံးပေါ်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ ထို့အပြင် စျေးကွက်အတွင်းသို့ ဆန်တန်ချိန် သန်း ၂၀ ခန့် ဖြန့်ချိရောင်းချမည့် အိန္ဒိယ၏ အစီအစဉ်အတွက် စိုးရိမ်မှုများရှိနေကြောင်း ၎င်းက ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

    ထိုင်းနိုင်ငံခြားကုန်သွယ်မှုဌာန၏ အချက်အလက်များအရ ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ပထမ ၇ လအတွင်း ဆန်တန်ချိန် ၄.၃၀ သန်း တင်ပို့ခဲ့ရာ ယခင်နှစ်ကာလတူ တင်ပို့နိုင်မှုအောက် ၂၅.၁ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ကြောင်း၊ တန်ဖိုးအားဖြင့် ဘတ် ၈၆.၄ ဘီလီယံ (ဒေါ်လာ ၂.၅၉ ဘီလီယံ ခန့်) ရှိပြီး ယခင်နှစ်ကာလတူ တင်ပို့မှုတန်ဖိုးအပေါ် ၃၅.၄ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းခဲ့ဖြစ်ကြောင်း သိရ သည်။ ဘတ်ငွေတန်ဖိုး မတည်ငြိမ်မှုနှင့် ငွေတန်ဖိုးမြင့်တက်ခြင်းတို့က ဆန်ပို့ကုန်အပေါ် ဖိအား များ တိုးလာစေကြောင်း အဆိုပါဌာနက ပြောဆိုထားသည်။

Source: Bangkok Post, 11 Sept 2025(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)

     ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) သည် မလေးရှားနိုင်ငံက ထုတ်ပေးလျက်ရှိသည့် ရေရှည်တည်တံ့ ခိုင်မြဲ သော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်ခြင်း (Malaysian Sustainable Palm Oil ̶ MSPO) အသိအမှတ်ပြု လက်မှတ်ကို EU ၏ သစ်တောပြုန်းတီးမှုမရှိစေရေး စည်းမျဉ်းအသစ်နှင့် ကိုက်ညီမှုဖြစ်စေမည့် ယုံကြည်စိတ်ချရသော စံချိန်စံညွှန်းတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုလိုက်သည်ဟု MSPO လက်မှတ် ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဘရူနိုင်းနိုင်ငံအခြေစိုက် Borneo Bulletin သတင်းဌာန က စက်တင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဖော်ပြထားသည်။

    ထိုကဲ့သို့ EU ၏ အသိအမှတ်ပြုမှုသည် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော စားအုန်းဆီ ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် အမျိုးသားအဆင့် မူဘောင်အဖြစ် MSPO ၏ အခန်းကဏ္ဍကို အားဖြည့်ပေးသည့်အပြင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် တာဝန်ယူမှုရှိသော အရင်းအမြစ်ကဏ္ဍ ကိုလည်း အထောက်အပံ့ဖြစ်စေသည်ကို မီးမောင်းထိုးပြကြောင်း အဆိုပါ အသိအမှတ်ပြုအဖွဲ့၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြပါသည်။

    ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် စတင်အသက်ဝင်မည့် EU ၏ စည်းမျဉ်းအသစ်အရ ပဲပုပ်၊ အမဲသား၊ စားအုန်းဆီ၊ သစ်သား၊ ကိုကိုး၊ ကော်ဖီ၊ သားရေ၊ ချောကလက်နှင့် ပရိဘောဂများ ကဲ့သို့သော အချို့သောထုတ်ကုန်များအား ရောင်းချသည့်ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် သစ်တောပြုန်းတီး မှုမဖြစ်စေရေး သေချာစေရန်လိုအပ်မည်ဖြစ်ပြီး အဆိုပါအစီအစဉ်ကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ကတည်းက ဖော်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

     ကမ္ဘာ့ဒုတိယအများဆုံး စားအုန်းဆီတင်ပို့သည့် မလေးရှားနိုင်ငံ၌ ရေရှည်တည်တံ့ ခိုင်မြဲ သော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှု MSPO လက်မှတ်ထုတ်ပေးခြင်းကို မိမိဆန္ဒ အလျောက်ဆောင်ရွက် သည့် အစီအစဉ်တစ်ခုအဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ သို့သော် EU ၏ သစ်တောပြုန်းတီးမှု မဖြစ်စေရေး စည်းမျဉ်းနှင့် ကိုက်ညီမှုရှိပြီး ယုံကြည်စိတ်ချရမှု သေချာစေရန် လွတ်လပ်သော တတိယကြားခံ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့များ၏ စစ်ဆေးမှုများဖြင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလမှ စ၍ စားအုန်းဆီလုပ်ငန်းအတွက် MSPO လက်မှတ်ရယူဆောင်ရွက်ခြင်းကို မဖြစ်မနေလိုက်နာ ဆောင်ရွက်စေခဲ့ပါသည်။

    MSPO လက်မှတ်ရ စားအုန်းဆီသည် တရားဝင်အရင်းအမြစ်ဖြစ်ပြီး သစ်တောပြုန်းတီးမှု ကင်းစင်ကြောင်း၊ ဝယ်ယူသူများနှင့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းချမှတ်သူများကို ယုံကြည်စိတ်ချရမှုပေး ထားကြောင်း၊ MSPO ၏ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာအသုံးပြု နောက်ကြောင်းပြန် ခြေရာခံစနစ်သည် စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှု ကွင်းဆက်တစ်လျှောက် အပြည့်အဝတွေ့မြင်နိုင်စေပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စားအုန်းဆီကဏ္ဍ၌ ပါဝင်လုပ်ကိုင်နေသူများအကြား ယုံကြည်မှုကိုလည်း အားကောင်းစေကြောင်း အဆိုပါ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ် ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့သည်။

    မလေးရှား စိုက်ခင်းနှင့် ကုန်စည်များရေးရာ ဝန်ကြီး Mr. Johari Abdul Ghani က EU ၏ အသိအမှတ်ပြုမှုသည် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှုတွင် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ဦးဆောင်မှုကို အတည်ပြုခြင်းဖြစ်ပြီး လုပ်ကွက်ငယ်တောင်သူ ငါးသိန်းကျော်သည် ရေရှည် တည်တံ့ခိုင်မြဲရေး အစီအစဉ်တွင် အပြည့်အ၀ ချိတ်ဆက်ထားသည်ကို အာမခံချက်ပေးကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

    EU ၏အသိအမှတ်ပြုမှုသည် MSPO ၏ ယုံကြည်လက်ခံနိုင်မှုကို  ယုံကြည်စိတ်ချရပြီး အနာဂတ်တွင်လည်း စံချိန်စံညွှန်းနှင့် ကိုက်ညီမှုတစ်ခုအဖြစ် အလေးပေးဖော်ညွှန်းသည်ဟု စိုက်ခင်းနှင့် ကုန်စည်များရေးရာ ဝန်ကြီး Mr. Johari က ပြောကြားခဲ့သည်ကို ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားကြောင်း သတင်းရရှိပါသည်။

Source: Borneo Bulletin, 12 Sept 2025(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)

    အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ ပင်လယ်ရေနေနို့တိုက်သတ္တဝါများအား ကာကွယ်ပေးခြင်း ဥပဒေ (Marine Mammal Protection Act) အရ ဗီယက်နမ်၏ ပင်လယ်နေသတ္တဝါများအား ဖမ်းဆီးနေသည့် နည်းလမ်း ၁၂ ခုကို အသိအမှတ်ပြုရန် ငြင်းဆိုခဲ့ရာ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ နှစ်စဉ် ရေထွက်ကုန်ပစ္စည်း တင်ပို့မှုလုပ်ငန်းတွင် တန်ဖိုး ဒေါ်လာသန်း ၅၀၀ ခန့် ဆုံးရှုံးမှု ဖြစ်ပေါ်စေနိုင် သည့် မကြုံစဖူးစိန်ခေါ်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရကြောင်း သိရှိရပါသည်။

    အမေရိကန် အမျိုးသားပင်လယ်နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (NOAA) က ဩဂုတ်လ ၂၆ ရက်နေ့၌ ဗီယက်နမ်ငါးလုပ်ငန်းညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်ထံသို့ အသိပေးအကြောင်းကြားရာတွင် ၂၀၂၆ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှ စတင်၍ ပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်စေသည့် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းများမှ တင်သွင်းလာသည့် ရေထွက်ကုန်များကို တားမြစ်ပိတ်ပင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပါသည်။

     အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် လင်းပိုင်များ၊ ဝေလငါးများနှင့် အခြားပင်လယ်ရေနေ နို့တိုက် သတ္တဝါများကို ထိခိုက်နိုင်ခြေ အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော ငါးဖမ်းနည်းများဖြစ်သည့် ပိုက်ချဖမ်းခြင်း၊ ငါးမျှားချိတ်ဖြင့်ဖမ်းခြင်း၊ မြုံးထောင်ဖမ်းခြင်း စသည်တို့မှ ကာကွယ်ရန် အဓိကရည်ရွယ်ကြောင်း၊ ယင်းဆုံးဖြတ်ချက်ကြောင့် ဗီယက်နမ်၏ ရေထွက်ကုန်များဖြစ်သည့် တူနာ၊ ငါးကွမ်းရှပ်၊ ကျောက် ပုစွန်၊ ဂဏန်း၊ ကင်းမွန်၊ ကျောက်ငါး၊ ငါးပါးနီ၊ ကဘလူးနှင့် ငါးခွေးလျှာ  စသည်တို့အား ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရာတွင် နစ်နာမှုဖြစ်ပေါ်စေကြောင်း ဗီယက်နမ်ရေထွက်ကုန် တင်ပို့ထုတ်လုပ်သူများအသင်း (VASEP) က ပြောကြားထားပါသည်။

     အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက်သည် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ ပင်လယ်ရေထွက်ကုန်လုပ်ငန်းတွင် တစ်နှစ် လျှင် ဒေါ်လာသန်း ၅၀၀ ခန့် ထိခိုက်နစ်နာစေနိုင်ကြောင်း၊ ယခင်နှစ်၌ ဗီယက်နမ်၏ တူနာငါး တင်ပို့မှုစုစုပေါင်းသည် ဒေါ်လာသန်း ၁၀၀၀ ရှိခဲ့ကြောင်း၊ တူနာငါးသည် ဗီယက်နမ်မှ အမေရိကန် သို့ အများဆုံးတင်ပို့သည့်ရေထွက်ကုန်ဖြစ်ပြီး အခွန်ငွေ ဒေါ်လာ ၃၈၇ သန်းရရှိနေခြင်းကြောင့် တူနာငါး တင်ပို့မှုကို အများဆုံး ထိခိုက်စေကြောင်း၊ ပို့ကုန်ရငွေများကို ခြိမ်းခြောက်နေရုံသာမက ထောင်ပေါင်းများစွာသော ငါးဖမ်းသမားများနှင့် အလုပ်သမားများ၏ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းကိုပါ ထိခိုက်စေကြောင်း VASEP အသင်းကပြောကြားခဲ့ပါသည်။

     အမေရိကန်ဈေးကွက်တွင် အပြည့်အဝနေရာယူထားသည့် ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံများဖြစ်သော ထိုင်း၊ အိန္ဒိယနှင့် ဂျပန်တို့နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ဗီယက်နမ်သည် ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုများကို နှစ်ဆ ရင်ဆိုင်ရ လျက်ရှိကြောင်း၊ ထို့အပြင် အင်ဒိုနီးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ထိုင်ဝမ်နှင့် တရုတ်တို့သည်လည်း အမေရိကန် ၏ တားမြစ်ချက်များကို ရင်ဆိုင်ရလျက်ရှိသောကြောင့် တူနာအပါအဝင် အခြားရေထွက်ကုန် ပစ္စည်းများ ပြုပြင်ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် အဆိုပါနိုင်ငံများမှ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများကို ဗီယက်နမ် နိုင်ငံက မှီခိုနေရခြင်းသည်အခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

    ဗီယက်နမ်ရေထွက်ကုန်တင်ပို့ထုတ်လုပ်သူများအသင်းက အစိုးရအနေဖြင့် အမေရိကန်မှ အကြံပေး ပုဂ္ဂိုလ်များငှားရမ်း၍ နည်းပညာဆိုင်ရာ အခက်အခဲများကို ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အမေရိကန်၏ ပို့ကုန်များအပေါ်တားမြစ်ပိတ်ပင်မှုကိုထိထိရောက်ရောက် ဖြေရှင်းရန်အတွက် အစီ အမံများရေးဆွဲခြင်း၊ အချိန်ကာလသတ်မှတ်ချက်ကို တိကျစွာဖြစ်စေရေးအတွက် NOAA အဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် ယာယီအစီအစဉ်များရှာဖွေဖော်ထုတ်ခြင်း စသည့် အရေးပေါ်တုံ့ပြန်မှု များဆောင်ရွက်ရန် တောင်းဆိုထားပြီး ဈေးကွက်အလိုက် ထုတ်လုပ်မှုကိုချိန်ညှိစေမည့် နည်းလမ်းများကို ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ရန်အတွက်  တင်ပို့သူများနှင့် ထုတ်လုပ်သူများကို တိုက်တွန်းထား ကြောင်းသိရှိရပါသည်။ ရေရှည်တွင် ထုတ်ကုန်၏ အရည်အသွေးနှင့် ဈေးကွက်အမျိုးမျိုး တိုးမြှင့် ဖော်ဆောင်ရန်နှင့် ငါးဖမ်းခြင်း အလေ့အထပြောင်းလဲရန် လိုအပ်ကြောင်းသိရှိရပါသည်။

Source : Vietnam News, Sep 13, 2025(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)

          ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) သည် မလေးရှားနိုင်ငံက ထုတ်ပေးလျက်ရှိသည့် ရေရှည်တည်တံ့ ခိုင်မြဲသော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်ခြင်း (Malaysian Sustainable Palm Oil ̶ MSPO) အသိအမှတ်ပြု လက်မှတ်ကို EU ၏ သစ်တောပြုန်းတီးမှုမရှိစေရေး စည်းမျဉ်းအသစ်နှင့် ကိုက်ညီမှုဖြစ်စေမည့် ယုံကြည်စိတ်ချရသော စံချိန်စံညွှန်းတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုလိုက်သည်ဟု MSPO လက်မှတ် ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဘရူနိုင်းနိုင်ငံအခြေစိုက် Borneo Bulletin သတင်းဌာန က စက်တင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဖော်ပြထားသည်။

          ထိုကဲ့သို့ EU ၏ အသိအမှတ်ပြုမှုသည် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော စားအုန်းဆီ ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် အမျိုးသားအဆင့် မူဘောင်အဖြစ် MSPO ၏ အခန်းကဏ္ဍကို အားဖြည့်ပေးသည့်အပြင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် တာဝန်ယူမှုရှိသော အရင်းအမြစ်ကဏ္ဍ ကိုလည်း အထောက်အပံ့ဖြစ်စေသည်ကို မီးမောင်းထိုးပြကြောင်း အဆိုပါ အသိအမှတ်ပြုအဖွဲ့၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြပါသည်။

          ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် စတင်အသက်ဝင်မည့် EU ၏ စည်းမျဉ်းအသစ်အရ ပဲပုပ်၊ အမဲသား၊ စားအုန်းဆီ၊ သစ်သား၊ ကိုကိုး၊ ကော်ဖီ၊ သားရေ၊ ချောကလက်နှင့် ပရိဘောဂများ ကဲ့သို့သော အချို့သောထုတ်ကုန်များအား ရောင်းချသည့်ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် သစ်တောပြုန်းတီး မှုမဖြစ်စေရေး သေချာစေရန်လိုအပ်မည်ဖြစ်ပြီး အဆိုပါအစီအစဉ်ကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ကတည်းက ဖော်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

          ကမ္ဘာ့ဒုတိယအများဆုံး စားအုန်းဆီတင်ပို့သည့် မလေးရှားနိုင်ငံ၌ ရေရှည်တည်တံ့ ခိုင်မြဲ သော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှု MSPO လက်မှတ်ထုတ်ပေးခြင်းကို မိမိဆန္ဒ အလျောက်ဆောင်ရွက် သည့် အစီအစဉ်တစ်ခုအဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ သို့သော် EU ၏ သစ်တောပြုန်းတီးမှု မဖြစ်စေရေး စည်းမျဉ်းနှင့် ကိုက်ညီမှုရှိပြီး ယုံကြည်စိတ်ချရမှု သေချာစေရန် လွတ်လပ်သော တတိယကြားခံ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့များ၏ စစ်ဆေးမှုများဖြင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလမှ စ၍ စားအုန်းဆီလုပ်ငန်းအတွက် MSPO လက်မှတ်ရယူဆောင်ရွက်ခြင်းကို မဖြစ်မနေလိုက်နာ ဆောင်ရွက်စေခဲ့ပါသည်။

          MSPO လက်မှတ်ရ စားအုန်းဆီသည် တရားဝင်အရင်းအမြစ်ဖြစ်ပြီး သစ်တောပြုန်းတီးမှု ကင်းစင်ကြောင်း၊ ဝယ်ယူသူများနှင့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းချမှတ်သူများကို ယုံကြည်စိတ်ချရမှုပေး ထားကြောင်း၊ MSPO ၏ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာအသုံးပြု နောက်ကြောင်းပြန် ခြေရာခံစနစ်သည် စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှု ကွင်းဆက်တစ်လျှောက် အပြည့်အဝတွေ့မြင်နိုင်စေပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စားအုန်းဆီကဏ္ဍ၌ ပါဝင်လုပ်ကိုင်နေသူများအကြား ယုံကြည်မှုကိုလည်း အားကောင်းစေကြောင်း အဆိုပါ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ် ထုတ်ပေးရေးအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့သည်။

           မလေးရှား စိုက်ခင်းနှင့် ကုန်စည်များရေးရာ ဝန်ကြီး Mr. Johari Abdul Ghani က EU ၏ အသိအမှတ်ပြုမှုသည် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော စားအုန်းဆီထုတ်လုပ်မှုတွင် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ဦးဆောင်မှုကို အတည်ပြုခြင်းဖြစ်ပြီး လုပ်ကွက်ငယ်တောင်သူ ငါးသိန်းကျော်သည် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲရေး အစီအစဉ်တွင် အပြည့်အ၀ ချိတ်ဆက်ထားသည်ကို အာမခံချက်ပေးကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

          EU ၏အသိအမှတ်ပြုမှုသည် MSPO ၏ ယုံကြည်လက်ခံနိုင်မှုကို  ယုံကြည်စိတ်ချရပြီး အနာဂတ်တွင်လည်း စံချိန်စံညွှန်းနှင့် ကိုက်ညီမှုတစ်ခုအဖြစ် အလေးပေးဖော်ညွှန်းသည်ဟု စိုက်ခင်းနှင့် ကုန်စည်များရေးရာ ဝန်ကြီး Mr. Johari က ပြောကြားခဲ့သည်ကို ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားကြောင်း သတင်းရရှိပါသည်။

Source: Borneo Bulletin, 12 Sept 2025

ရေးသားပေးပို့သူ - D Thi, ITQM, DOCA