ပြည်ပကုန်သွယ်မှုသတင်းများ

          ပြည်ပသို့ ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန်များ တင်ပို့ရာတွင် ကုန်အရောင်းစာချုပ်များကို မဖြစ်မနေ မှတ်ပုံတင်ရန် အမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီးနောက် အဆိုပါ ဆန်မျိုးများကို အိန္ဒိယ၏ ထုတ်ကုန် အမှတ်တံဆိပ်တစ်ခုအဖြစ် မြှင့်တင်နိုင်ရန်အတွက် အိန္ဒိယအစိုးရသည် ဆန်ပို့ကုန် တစ်တန်လျှင် ၈ ရူပီးနှုန်းဖြင့် မှတ်ပုံတင်ကြေး စည်းကြပ်ကောက်ခံရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။

          လက်ရှိကာလတွင် ဘာစမာတီမဟုတ်သော ဆန်မျိုးကွဲများစွာကို ကုန်အမှတ်တံဆိပ် မပါပဲ ဝမ်းပုံစနစ်ဖြင့် တင်ပို့လျက်ရှိပြီး ပြည်ပနိုင်ငံများ၌ တင်သွင်းသူများက ပြန်လည်ထုပ်ပိုး၍ လက်လီ ရောင်းချလျက်ရှိရာ အိန္ဒိယဆန်မျိုးများမှာ ကိုယ်ပိုင်အမှတ်လက္ခဏာ ဆုံးရှုံးလျက်ရှိသည်။

          မကြာသေးမီက မှတ်ပုံတင်ကြေး တိုးမြှင့်ကောက်ခံမှုကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော ဘာစမာတီဆန် တင်ပို့သည့် လုပ်ငန်းနယ်ပယ်နှင့် ကွဲပြားခြားနားလျက် ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန်များ တင်ပို့မှု ပြုသည့် ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင် အသင်းအဖွဲ့ ၃ ခုလုံးက အစိုးရ၏ ယခုကဲ့သို့လုပ်ဆောင်ချက်အပေါ် ထောက်ခံအားပေးခဲ့ကြပြီး သိသာထင်ရှားသော အကျိုးရလဒ်များ ထွက်ပေါ်လာမည်ဟု မျှော်လင့် လျက်ရှိကြသည်။

          ချတ္တီဂါပြည်နယ်ရှိ ဆန်ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း (TREACG) မှ ဥက္ကဋ္ဌ Mukesh Jain က လုပ်ငန်းနယ်ပယ်ရှိ သက်ဆိုင်သူများနှင့် တိုင်ပင်ဆွေးနွေးမှုအဆင့်တွင် အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက် ကို တညီတညွတ်တည်း ချမှတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ အရောင်းစာချုပ်များ မှတ်ပုံတင်ရမည့် အစီ အစဉ်ကို စက်တင်ဘာ ၂၄ ရက်၌ ထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်းမပြုမီ ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန်များ တင်ပို့သည့် ကုန်သည်အသင်း ၃ ခုလုံးက ထောက်ခံခဲ့ကြကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။

          မကြာသေးမီက လယ်ယာထွက်ကုန်နှင့် ပြုပြင်ပြီးစားသောက်ကုန်များ တင်ပို့မှု ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး အာဏာပိုင်အဖွဲ့ (APEDA) သည် ဘာစမာတီဆန် အရောင်းစာချုပ်များ မှတ်ပုံတင် ကြေးကို ဆန်တစ်တန်လျှင် ရူပီး ၃၀ နှုန်း ကောက်ခံရာမှ ရူပီး ၇၀ နှုန်းသို့ မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သို့ နှုန်းထားမြင့်မားစွာ တိုးမြှင့်ခြင်းအပေါ် ၎င်းတို့အနေဖြင့် သီးသန့်တောင်းဆိုပိုင်ခွင့်ရှိကြောင်း ဖော် ပြလျက် ဟာရီယာနာပြည်နယ်အခြေစိုက် ဆန်တင်ပို့သူများက ကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် မူလက ဆန်တစ်တန်လျှင် ရူပီး ၁၀၀ နှုန်းအထိတိုးမြှင့်ရန် အဆိုပြုခဲ့သည့် ယခုကဲ့သို့ မှတ်ပုံတင် ကြေး တိုးမြှင့်မှုအပေါ် မည်သည့် ဘာစမာတီဆန်တင်ပို့သူကမျှ သီးသန့်အခွင့်အ‌ရေး တောင်းဆို ခြင်း မရှိကြောင်း တရားဝင်သတင်းအမြစ်များက ပြောဆိုထားကြသည်။

          ဘာစမာတီဆန် လုပ်ငန်းနယ်ပယ်၌ စာချုပ်မှတ်ပုံတင်ခြင်းကို ကာလကြာမြင့်စွာကပင် လုပ်ဆောင်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်၍ ယခုကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်မှုသည် APEDA အာဏာပိုင်အဖွဲ့အတွက် ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန်နှင့်ပတ်သက်သည့် အချို့သော အချက်အလက်များကို ရရှိစေနိုင်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ APEDA သည် စာချုပ်မှတ်ပုံတင်လုပ်ငန်းမှတစ်ဆင့် မည်သည့် ဝယ်လက်နိုင်ငံများသို့ ကုန်စည်မည်မျှ ထွက်ရှိသည်ကို ခြေရာခံနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ပေးပို့တင်ပြလာသည့် ကုန်အရောင်း စာချုပ်များကို အလွန်လျင်မြန်စွာ အတည်ပြုပေးနိုင်သည်နှင့်အမျှ ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန် တင်ပို့မှုအတွက် ယခုစနစ်သည် ကောင်းမွန်မှုရှိကြောင်း၊ ၎င်းအာဏာပိုင်အဖွဲ့ အနေဖြင့် ကောက်ခံ ရရှိသော မှတ်ပုံတင်ကြေးငွေများကို ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန် တင်ပို့မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး လုပ် ဆောင်ရာ၌ အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်ထားသဖြင့် ယခုလုပ်ဆောင်ချက်မှာ ကြိုဆိုရမည့် အဆင့် တစ်ရပ်ပင်ဖြစ်ကြောင်း စသည်ဖြင့် ဆန်တင်ပို့သူများအသင်း (TREA) ၏ ဥက္ကဋ္ဌ BV Krishna Rao က ပြောကြားခဲ့သည်။

          အိန္ဒိယ ဆန်ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များအသင်းချုပ် (IREF) ၏ ဥက္ကဋ္ဌ Prem Garg ကလည်း ဘာစမာတီမဟုတ်သောဆန် အရောင်းစာချုပ်များ မှတ်ပုံတင်ရန် အစပြုဆောင်ရွက်ချက်သည် တိုးတက်မှု အဆင့်တစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ကြိုဆိုလက်ခံရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ APEDA ၏ ယခုစနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်မှုနှင့်အတူ ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များသည် တစ်တန်လျှင် ၈ ရူပီးနှုန်း ပေးဆောင်လျက် အင်တာနက်ကွန်ရက်မှတစ်ဆင့် မှတ်ပုံတင်လက်မှတ် ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ၎င်းနှုန်းထားသည် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး မဖြစ်စေပဲ ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်၌ အိန္ဒိယဆန်များဝင်ရောက်မှုကို မြှင့်တင်ရာတွင် သုံးစွဲမည့် ဆန်ကုန်သွယ်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးရန်ပုံငွေသို့ ထည့်ဝင်မှုဖြစ်စေမည် ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။

          Mr. Garg ၏ အဆိုအရ ၎င်းစနစ်သည် အမှန်တကယ်တင်ပို့သော ဆန်ပမာဏကို ထိန်းချုပ် မှုနှင့် စောင့်ကြည့်ကြပ်မတ်မှုတွင် ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် အထောက်အပံ့ပြုမည်ဖြစ်ပြီး ဘက်စုံ လွှမ်းခြုံမှုရှိသည့် ပို့ကုန်ဈေးကွက်ဆိုင်ရာ အချက်အလက်စနစ်ကိုလည်း ဖန်တီးပေးစွမ်းနိုင်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ ထိုသို့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိခြင်းက အိန္ဒိယ၏ ဆန်ကုန်သွယ်မှုအပေါ် ယုံကြည်လက်ခံ နိုင်စွမ်းကို ကောင်းမွန်စေသည့်အပြင် မူဝါဒချမှတ်ဆောင်ရွက်ရာတွင်လည်း ခိုင်မာသည့် အခြေခံ အချက်များကို ထောက်ပံ့ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရသည်။

          ဆန်ကုန်သွယ်ရောင်းဝယ်ရာတွင် ရောင်းသူ သို့မဟုတ် ဝယ်သူဘက်မှ လုပ်ဆောင်ရန် ပျက်ကွက်ခြင်း သို့မဟုတ် အငြင်းပွားမှု တစ်စုံတစ်ရာ ပေါ်ပေါက်ခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်ပါက ဖြေရှင်းပေး နိုင်ရေးအတွက် သက်ဆိုင်သူများအနေဖြင့် မှတ်ပုံတင်ထားသည့် မှတ်တမ်းမှတ်ရာများနှင့်အတူ IREF အသင်းသို့ ချဉ်းကပ်လုပ်ကိုင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များ၏ အကျိုးစီးပွားကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်ရန်အတွက် ထိုကဲ့သို့သော အမှုကိစ္စများ ပေါ်ပေါက်လာပါက IREF သည် APEDA အာဏာပိုင်အဖွဲ့နှင့်အတူ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်သည်။

          IREF အသင်းချုပ်၏ တောင်းဆိုမှုအရ ညွှန်ကြားချက်အပေါ် လိုက်နာဆောင်ရွက်မှု လွယ် ကူချောမွေ့စေရေးနှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ပါဝင်လုပ်ဆောင်လာစေရေးအတွက် APEDA အာဏာပိုင် အဖွဲ့သည် မှတ်ပုံတင်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်အသစ်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များကို လမ်းညွှန် ပြသပေးမည့် အသိပညာပေး ဆွေးနွေးပွဲတစ်ရပ်ကို ကျင်းပမည်ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရသည်။

Source: The Hindu Business Line, 25 Sept 2025

(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)

          ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဆန်တင်ပို့မှုသည် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ပထမ (၈)လအတွင်း သိသိသာသာ ကျဆင်းခဲ့ ပြီး ကမ္ဘာ့စျေးကွက်တွင် ထုတ်လုပ်မှုပိုလျှံခြင်း၊ သွင်းကုန်ဝယ်လိုအား ကျဆင်းခြင်းနှင့် ထိုင်းဘတ် ငွေ တန်ဖိုးတက်လာခြင်းတို့ကြောင့် ဆန်တင်ပို့မှုပမာဏနှင့် ဈေးနှုန်းတို့ ကျဆင်းခဲ့သည်။

          နိုင်ငံခြားကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် Arada Fuangtong က ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှ ဩဂုတ်လအတွင်း ဆန်တင်ပို့မှုသည် တန်ချိန် ၅.၀၄ သန်းရှိပြီး ယခင်နှစ် အလားတူကာလ၌ တင်ပို့ခဲ့သော တန်ချိန် ၆.၆၃ သန်းနှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက ၂၃.၉၈ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်း ခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆန်ပို့ကုန်တန်ဖိုးအရမူ ယခင်နှစ်၌ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၃၀ ဘီလီယံ (ဘတ်ငွေ ၁၅၃.၉၁ ဘီလီယံ) ရှိခဲ့ရာမှ ယခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၉၈ ဘီလီယံ (ဘတ်ငွေ ၉၉.၀၆ ဘီလီယံ) သို့ ၃၀.၅၈ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။

          မိုးလေဝသကောင်းမွန်ပြီး ရိတ်သိမ်းမှုပမာဏ သိသိသာသာ တိုးတက်ခဲ့သောကြောင့် အဓိကတင်ပို့သူနှင့် တင်သွင်းသူနိုင်ငံများအားလုံး၏ ထုတ်လုပ်မှု မြင့်တက်လာခြင်းက ဆန်ပို့ကုန် တန်ဖိုးကျဆင်းမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ အဆိုပါအခြေအနေသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဆန်ပိုလျှံမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ဈေးနှုန်းများအပေါ် သက်ရောက်၍ ကျဆင်းစေခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့ကဲ့သို့သော အဓိကဝယ်လက်ကြီးများက ၎င်းတို့၏ တင်သွင်းမှုကို နှေးကွေးစေခဲ့ သည့်အတွက် ဝယ်လိုအားသည် ထပ်မံ၍ ကျဆင်းသွားခဲ့ရသည်။

          ထိုင်းဘတ်ငွေ အားကောင်းလာမှုကလည်း ဖိအားတစ်ရပ် ပိုမိုဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ဗီယက်နမ်၊ အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်တို့ကဲ့သို့သော ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံများနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရာတွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဈေးနှုန်း ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်း ကျဆင်းသွားခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။

          ယင်းကဲ့သို့ စိန်ခေါ်မှုများ ရှိသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံသည် ယခုနှစ်တွင် အရည်အသွေးမြင့် ဆန်အမျိုးအစားများဖြစ်သော စပယ်ဆန်၊ ပေါင်းဆန်၊ ကောက်ညှင်းဆန်နှင့် ဆန်လုံးညိုတို့အား တရုတ်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ တောင်အာဖရိက၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသနှင့် ဥရောပ ဈေး ကွက်များသို့ တင်ပို့မှုပမာဏ မြှင့်တင်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပြင်းထန်သော ဈေးနှုန်းယှဉ်ပြိုင် မှုများကြောင့် ဆန်ဖြူနှင့် ထိုင်းရနံ့မွှေးဆန် တင်ပို့မှုများသည် ကျဆင်းခဲ့သည်။

          နိုင်ငံခြားကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာနအနေဖြင့် ဂျပန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ စသော အဓိကစီးပွားဖက် များနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်ခြင်းအပါအဝင် ဆန်တင်ပို့မှုကို ရေရှည်တည်တံ့စေရန်နှင့် မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လျက်ရှိကြောင်း Arada က ပြောကြား ခဲ့သည်။ အစိုးရအချင်းချင်းအကြား သဘောတူညီချက်အရ ကျန်ရှိနေသေးသော တန်ချိန် ၂၈၀,၀၀၀ အတွက် တရုတ်နိုင်ငံ ဆီနှင့် အစားအစာကော်ပိုရေးရှင်း (COFCO)နှင့် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများမှာ အပြုသဘောဆောင်သော ရလဒ်များ ရရှိထားကြောင်း သိရှိရသည်။

          ၂၀၂၅ ခုနှစ် စတုတ္ထ သုံးလပတ်အတွက် နိုင်ငံခြားကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာနသည် အမှာစာများ ရရှိရန် အရောင်းမြှင့်တင်ရေးအစီအစဉ်များကို အရှိန်မြှင့်တင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ စီစဉ်ထားသည့် အစီအစဉ်များအနက် နိုဝင်ဘာလတွင် ဟောင်ကောင် ဆန်တင်သွင်းသူများ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို အိမ်ရှင်အဖြစ်လက်ခံတွေ့ဆုံခြင်း၊ အီရတ်နှင့် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားရှိ ဆန်ဖြူနှင့် ပေါင်းဆန်များ အတွက် ဈေးကွက်သစ်များ ရှာဖွေခြင်းနှင့် ကုန်သွယ်မှုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကို အားကောင်း စေရန် စင်္ကာပူနှင့် နားလည်မှုစာချွန်လွှာ (MoU) ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

          ထိုင်းနိုင်ငံသည် ဆန်တင်ပို့မှုအခွင့်အလမ်းများ တိုးမြှင့်ရန်နှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဝယ်လက် များ၏ ယုံကြည်မှု ခိုင်မာအားကောင်းရန်အတွက် Foodex Saudi၊ ဂျာမနီနိုင်ငံရှိ Anuga နှင့် China International Import Expo (CIIE) အပါအဝင် အဓိက ကုန်စည်ပြပွဲများတွင် ၎င်းတို့၏ ဆန်များ ကို ပြသသွားမည်ဖြစ်သည်။

Source: The Nation Thailand, September 29, 2025

(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)

    နှလုံးအစားထိုးကုသဖို့လိုအပ်လာတဲ့ ကလေးငယ်များဟာ  တစ်ခါတစ်ရံမှာ အစားထိုး ရမယ့်နှလုံးကိုစောင့်ဆိုင်းရင်း သေဆုံးသွားခဲ့ရပါတယ်။ အကြောင်းရင်းကတော့အစားထိုးရမယ့် နှလုံးရှားပါးမှုကြောင့်ပါ။ ဒါကြောင့်  ပညာရှင်များက ကလေးများအတွက်နည်းလမ်း တစ်ခုကို ကြံစည်စဉ်းစားလာကြပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ   သူတို့တွေ့ရှိလိုက်တဲ့ နည်းလမ်းကတော့နှလုံး အစားထိုး ကုသမယ့်ကလေးတွေကိုဝက်ရဲ့နှလုံးခေတ္တအစားထိုး ပေးမယ့်နည်းလမ်းဖြစ်ပါတယ်။

    ပညာရှင်များက ဝက်ရဲ့နှလုံးကိုဘာဘွန်း မျောက်တွေမှာထည့်သွင်းပြီး စမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ခဲ့တာပါ။ ဒီစမ်းသပ်မှုမှာ စံချိန် တင်လောက်တဲ့ အသက်ရှင်သန်မှုနှုန်းကို မြင်တွေ့ခဲ့ကြရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အစား ထိုးထားတဲ့နှလုံးရဲ့ ရှင်သန်နိုင်ချိန်ကရက်ပေါင်း ၆၂၀ အထိရှိတာကြောင့် ဒါဟာ အံ့အားသင့်ဖွယ်ဖြစ်ပါတယ်။ 

DOCA (ဧရာဝတီ)

   မြောက်ကာရိုလိုင်းနားပြည်နယ်တက္ကသိုလ်မှသုတေသနပညာရှင်များလုပ်တဲ့ သုတေသန တစ်ခုမှာ လူအများစုစားနေကျဖြစ်တဲ့ နံနက်စာများဟာ မိမိတို့ရဲ့အူလမ်းကြောင်းကို ထိခိုက်စေ တယ်လို့ တွေ့ရှိ ထားပါတယ်။

          အထူးသဖြင့် နွားနို့၊ ကြက်ဥ၊ ပဲနဲ့ပဲပိစပ်လိုမျိုးအရာတွေကနေရရှိတဲ့ပရိုတိန်း တွေက စမ်းသပ်ခံကြွက်တွေရဲ့အူလမ်း ကြောင်းအပေါ် ကြီးစွာသောသက်ရောက် မှုရှိစေတယ်ဆိုတာကို သုတေသီများက တွေ့ရှိထားတာဖြစ်ပါတယ်။ အူလမ်းကြောင်းထဲမှာရှိတဲ့ ဇီဝပစ္စည်းများက အမျိုးမျိုးသောကျန်းမာရေးအပေါ်သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်။ အခုစမ်းသပ်မှုက နေထွက်လာတဲ့ ရလဒ်က ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ ရှိတဲ့ လူသန်းပေါင်းများစွာခံစားနေရသော အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါများ ကို ကာကွယ်ခြင်းနဲ့ကုသခြင်းတို့အတွက် အသုံးဝင်စေမှာဖြစ်ပါတယ်။

DOCA(ဧရာဝတီ) 

    ရှစ်နှစ်ကြာသုတေသနပြုလေ့လာမှုတစ်ခုမှာ အကြားအာရုံကျန်းမာရေးကမှတ်ဉာဏ် ကျဆင်းမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အချက် တစ်ချက်ကို ပညာရှင်များကတွေ့ရှိလိုက်ပါတယ်။ ပညာရှင်များက ဘရာဇီးနိုင်ငံသား ၈၀၅ ဦးကိုရှစ်နှစ်ကြာလေ့လာမှု တွေလုပ်ခဲ့တာပါ။ သူတို့ရဲ့ လေ့လာမှု အရတွေ့ရှိချက်မှာတော့ အသက် ၅၀ ကျော်လာချိန် သက်လတ်ပိုင်းမှာတွေ့ကြုံရတဲ့ အကြားအာရုံချို့ယွင်းမှုက အသက်အရွယ်ရလာချိန်မှာ မှတ်ဉာဏ်ကျဆင်းမှုဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ် ဆိုတဲ့အချက် ကိုဖော်ပြထား တာ တွေ့ရပါတယ်။

      ဒီတွေ့ရှိချက်ဟာ သက်ကြီးပိုင်းတွေမှာ ဒီမန်းရှား လို့ခေါ်တဲ့ ရောဂါကြောင့်ဖြစ်သော စိတ်ဖောက်ပြန်မှု ဖြစ်ပွားခြင်းကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့အတွက် အရေးကြီးတဲ့ တွေ့ရှိချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒီမန်းရှားဆိုတာက မှတ်ဉာဏ်တို့၊ တွေးခေါ်မှုတို့၊ ဆင်ခြင်တုံတရားရှိမှု တို့ကျဆင်းသွားတဲ့ အခြေအနေကိုခေါ်တာပါ။ ဒီအခြေ အနေကြောင့် နေ့စဉ်လူမှုဘဝနေထိုင်ရေးမှာအဟန့် အတား အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

          သုတေသနအရဆိုရင်လူအများစုဟာ အသက် ၅၀ ကျော်လာချိန်မှာ အကြားအာရုံချို့ယွင်း လာတတ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဆောင်ပေါင်လိုဆေးကျောင်းမှ ပါမောက္ခတစ်ဦး ဖြစ်တဲ့   ကလော် ဒီယာဆူအီမိုတို့ ဦးဆောင်တဲ့ပညာရှင်များရဲ့သုတေသန အရဆိုရင် အခု လိုအကြားအာရုံချို့ယွင်း လာခြင်းက ဒီမန်းရှား ဖြစ်ခြင်းနဲ့ဆက်စပ်နေရတဲ့ အကြောင်းရင်းနှစ်ရပ်ရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။ ပထမအကြောင်းရင်းတစ်ခုက သောတအာရုံဆိုတာ ဦးနှောက်ဆီသတင်းအချက်အလက်ပေးပို့ဖို့ အတွက် အဓိကကျ တဲ့လမ်းကြောင်း တစ်ခုဖြစ်နေတာကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။

        အကြားအာရုံရရှိနေခြင်းကြောင့် ဦးနှောက်ဆီကနေတုံ့ပြန်မှု တွေကို   ပြန်လည်ရရှိနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အကယ်၍များ အကြားအာရုံမရတဲ့အခါမှာ ဦးနှောက်ကလည်း သူသိရှိထားတဲ့ မှတ်ဉာဏ်တွေကိုပြန်ဖော် ထုတ်ဖို့ အားနည်းလာပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ အကြား အာရုံချို့ယွင်းခြင်း က မှတ်ဉာဏ်ကျဆင်းရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ရပ်ဖြစ်လာပါတယ်။

DOCA (ဧရာဝတီ)