ပြည်တွင်းကုန်သွယ်မှုသတင်း

      ကယားရိုးရာ“ဒီးကူ”ပွဲတော်ကို “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”ဟုလည်း ခေါ်ကြပါသည်။ “အဲ့ဒို”ဟူသည် ကွန်လွန်ပြီးသည့် မိဘဆွေမျိုးများကို အောက်မေ့သတိရသည့်အနေဖြင့် ကွယ်လွန်ပြီးသော မိဘဆွေမျိုးများနှင့်သက်ရှိထင်ရှားရှိသည့် မိဘဆွေမျိုးများအတွက် ကောင်းမှုပြုလုပ်ခြင်းဟူ၍ လည်းကောင်း၊ “ပေါ်မီ”သည် မကောင်းဆိုးဝါးများနှင့် ကျူးကျော်လာသည့် ရန်သူများကို မောင်းထုတ်ခြင်း ဟူ၍လည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်ပါသည်။ “ဒီးကူ”ကို မြန်မာဘာသာသို့ ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုရမည်ဆိုပါက “ဒီး” ဟူသည် ထမင်း/ ကောက်ညှင်းဟူ၍ လည်းကောင်း၊ “ကူ”ဟူသည် ထုပ်ပိုးသည်၊ “ဒီးကူ”ရွက် ဟူ၍လည်းကောင်း၊ တစ်နည်းအားဖြင့် “ထုပ်ပိုးထားသည့် ကောက်ညှင်းထုပ်”ဟု အနီးစပ်ဆုံး အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်ပါသည်။

     “ဒီးကူ”ပွဲတော်ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ ရှေးခေတ်စော်ဘွားများလက်ထက်တွင် ယွန်းရှမ်းလူမျိုး တို့သည် ကယားပြည်နယ်အား နှစ်ပေါင်းရာချီအုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ကယားပြည်နယ်သို့ ယွမ်းရှမ်း လူမျိုးစုတို့ ဦးစွာရောက်ရှိပြီးနောက် ခရစ်နှစ်(၁၀၇၇)ခုနှစ်တွင် ကယားလူမျိုးစုတို့ ရောက်ရှိပျံ့နှံ့ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့၏ နှစ်ပေါင်းများစွာ အုပ်ချုပ်မှုဒဏ်ကို မခံမရပ်နိုင်ဖြစ်လာသော ကယားလူမျိုးစုတို့သည် ယွန်းရှမ်းတို့ကို ပြန်လည်တိုက်ထုတ်လာကြသည်။ စစ်ပွဲများတွင် ကယားစစ်သည်တို့သည် ကြာရှည်စွာ စားသုံးနိုင်သော “ဒီးကူ”များကိုစား၍ တိုက်ပွဲများကို နေ့ရော ညပါ ဆင်နွဲခဲ့ကြသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့၏ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုအောက်မှလွတ်မြောက်ရန် အတူတကွ တိုက်ထုတ်ခဲ့ကြသော ကယားလီ၊ ကယန်း၊ ကယောစသည့်မျိုးနွယ်စု(၃)စုကို ဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် “ဒီးကူ”ထုတ်ရာတွင်(၃)ခုကို တစ်တွဲစုပေါင်း၍ ထုတ်ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ထုတ်ရခြင်း၏ အခြားရည်ရွယ်ချက်များစွာလည်း ရှိပါသေးသည်။ ကယားမျိုးနွယ်စုများ ဥမကွဲသိုက်မပျက်ဘဲ သွေးစည်းညီညွတ်ခြင်းကို ပြသခြင်းလည်းဖြစ်ကြောင်း သိရပါသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့ကို တိုက်ထုတ် အောင်မြင်ခဲ့သည့် ကယားရိုးရာလများဖြစ်သည့် လခု(ဩဂုတ်လ)၊ လဲရှေးမိုး(စက်တင်ဘာလ)၊ လဲရှေးကျယ်(အောက်တိုဘာလ)များတွင် နှစ်စဉ်ရွာအလိုက် ကြက်ရိုး ထိုးပြီး ရက်သတ်မှတ်ကာ ဂုဏ်ပြုကျင်းပကြသည်။

    ပွဲတော်ကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရိုးရာခေါင်ရည်နှင့်အသားများကို ကြိုတင်စုဆောင်းကြရသည်။ ရိုးရာ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” ကျင်းပပြုလုပ်ရာတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် လုပ်ငန်းစဉ်အဆင့်ဆင့်ရှိပါသည်။ “ဒီးကူ” ရွက်ခူးခြင်း၊ “ဒီးကူ” ထုပ်ပိုးချက်ပြုပ်ခြင်းနှင့် “ဒီးကူ”ဖြင့် လှူဒါန်းကျွေးမွေးခြင်းတို့သည် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”၏ လုပ်ငန်းစဉ်အဆင့်ဆင့်တွင် မပါမဖြစ်အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍများ ဖြစ်ကြပါသည်။ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”၏ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုမှာ ဒီးကူရွက်ခူးယူမည့်နေ့ရက်ကို ကြက်ရိုးထိုး၍ သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်သည်။

   ကြက်ရိုးထိုးခြင်းအမှုကို ကေးဗျားကျယ် (ခေါ်) ရိုးရာအကြီးအကဲမှ ဦးဆောင်ပြုလုပ်ကြရ သည်။ ကြက်ရိုးထိုးပြီးသတ်မှတ်သည့်နေ့ရက်၌သာ “ဒီးကူ”ရွက်ကို ခူးယူကြရသည်။ သတ်မှတ် ရက် မတိုင်မီနှင့်သတ်မှတ်ထားသည့်ရက် နောက်ပိုင်းတို့တွင် “ဒီးကူ”ရွက် ခူးယူရိုးထုံးစံမရှိကြပါ။ “ဒီးကူ” ရွက်ခူးမည့် နေ့ရက်ကို ကြက်ရိုးထိုး၍သတ်မှတ်ရာ၌ ရည်ရွယ်ချက်၊ တည်ကြည်လေးနက် မှုနှင့် တန်ဖိုးထားမှုများမှာလည်း နက်ရှိုင်းလှပါသည်။

ကယားသူရဲကောင်းများ ဦးဆောင်၍ ရန်သူများနှင့် မကောင်းဆိုးဝါးများကို တိုက်ထုတ် အောင်မြင်ခဲ့သည့် အချိန်အခါသမယကို ဂုဏ်ပြုသည့် ရိုးရာကို စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်း၊ “ဒီးကူ”စားသုံး၍ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည့်သူရဲကောင်းများနှင့် ကွယ်လွန်လေပြီးသော မိဘဘိုးဘွားများ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို အမှတ်ရလျှက် “အဲ့ဒို” ခေါ် ကောင်းမှုပြုလုပ်ခြင်းနှင့် လှူဒါန်းကျွေးမွေးခြင်းအမှုတို့ကို စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်း၊ တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ပြုလုပ်သည့် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” အချိန်အခါသမယတွင် ရပ်ရွာအေးချမ်း၍ အန္တရာယ်ကင်းစေခြင်း အလို့ငှာ “ပေါ်မီ”ခေါ်ရွာတွင်းရွာပြင်အိမ်တွင်းအိမ်ပြင်၌ ကပ်ခိုနေနိုင်သော မကောင်းဆိုးဝါးများ ကို နှင်ထုတ်ခြင်းအမှု စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်းစသည်ဖြင့် လေးနက်မှုရှိပါ သည်။

   “ဒီးကူ”ပွဲတော်ကို(၃)ရက်ခန့် ကျင်းပပြုလုပ်ကြသည်။ ကေးဗျာကျယ် (ခေါ်)ရိုးရာအကြီး အကဲသည် အထက်ဖော်ပြပါ အဓိဌာန်ပြုတိုင်တည်ခြင်းကို အခြေပြုကြက်ရိုးထိုး၍ “ဒီးကူ”ခူးမည့် နေ့ရက်ကို သတ်မှတ်ပြီးပါက ရိုးရာ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”ကို စတင်ပြုလုပ်ကြသည်။ ပထမနေ့တွင် ခူး၍ရသော “ ဒီးကူ”ရွက်များကို သန့်စင်၍ ကောက်ညှင်းထုတ်ကြသည်။ ကောက်ညှင်းအား သုံး ထောင့်ပုံသဏ္ဍာန်မျိုးထုတ်၍ သုံးခုကိုတွဲကာ အတွဲပေါင်းများစွာကို တစ်ရေခန်း၊ နှစ်ရေခန်းသည် အထိ တစ်ညလုံးပြုပ်ကြရသည်။ ဒုတိယနေ့တွင် ကောက်ညှင်းထုတ်များကို ဦးဦးဖျားဖျား နတ် ပူဇော်ပြီး စားသောက်ကြသည်။ တတိယနေ့တွင် အလည်လာသော ဧည်သည်များအား ဆက်လက်စည်ကားစွာ ဖိတ်ခေါ်ကျွေးမွေးကြသည်။ ပွဲတော်ရက်များအတွင်းတွင် တစ်ရွာနှင့် တစ်ရွာအပြန်အလှန် လည်ပတ်ကခုန်ပျော်မြူးစွာ ကျင်းပကြသည်။ “ဒီးကူ” အက ကကြရာတွင်လည်း ရိူးရာ “ဒီးကူ”အတီးအမှုတ်ကို တီးမှုတ်ပြီး ကခုန်ကြသည်။ “ဒီးကူ”အကများသည် တစ်ရွာနှင့်တစ်ရွာ မတူညီ ကြပေ။

   “ဒီးကူ”ပွဲသို့ အလည်လာသည့် ဧည်သည့်များအား လူမျိုးဘာသာမရွေး အိမ်တိုင်းသို့ ဖိတ်ခေါ်ပြီး “ဒီးကူ”ထုပ်ကျွေးခြင်း၊ (ကယားရိုးရာ)ထမင်းဟင်းလျာ အစားအစာများဖြင့် ဧည့်ခံ ခြင်း၊ ရိုးရာခေါင်ရည်၊ အရက်များဖြင့် ဧည့်ခံခြင်း စသည်ဖြင့် ကျင်းပကြသည်။ ထို့ပြင် ဒီးကူပွဲတော်မှ မိမိဒေသများသို့ ပြန်သွားကြသော ဧည့်သည်များအား ခေါင်ရည်၊ ဒီးကူ၊ ဟင်းလျာအချို့ လက်ဆောင်ပေးကာ လှူဒါန်းပေးကမ်းမှု ပြုလုပ်ကြသည်။ “ဒီးကူ”ရွက်ခူးယူ ခြင်းမှစ၍ “ဒီးကူ”ထုပ် ပိုးချက်ပြုပ်မှုအပါအဝင် လှူဒါန်းကျွေးမွေးသည့် ကိစ္စအားလုံးသည် သတ်မှတ်ထားသည့် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” အချိန်အခါသမယအတွင်း၌သာ တန်ဖိုးထားလေးစားလိုက်နာ ဆောင်ရွက်ကြရသည် ဖြစ်ပါသည်။

   ထိုသို့သောရည်ရွယ်ချက်များ၊ တည်ကြည်လေးနက်မှုများနှင့် တန်ဖိုးထားမှုများကို လက်ကိုင် ပြု၍ အချိန်အခါမဟုတ် “ဒီးကူ”ကို စီးပွားဖြစ်ရောင်းချခြင်းစသည်တို့ မပြုလုပ်မိစေရန် အလေး အနက်ထားပြီး အမြဲရှောင်ကြဉ်ရပါသည်။ ထိုကဲ့သို့ ရှောင်ကြဉ်မှုမပြုလုပ်ဘဲ ရိုးရာနှင့်ဖီလာ ဆန့်ကျင်ခြင်းသည် မိဘဘိုးဘွားတို့အား မလေးစားရာရောက်သကဲ့သို့ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တန်ဖိုးထားမှုများကိုလည်း ဖျက်ဆီးခြင်းဖြစ်သည်ဟု ခံယူထားကြပါသည်။အကျိုးဆက်အားဖြင့် မကောင်းသောအချင်းအရာများ ထိခိုက်ခံစားနိုင်ရခြင်းနှင့် ဘေးအန္တရာယ်များ ကျရောက်ခြင်း တို့ကိုလည်း ကြုံတွေ့ရနိုင်ကြောင်း လက်ခံယုံကြည်ထားကြပါသည်။ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်ရှိ မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းများအနေဖြင့် နှစ်စဉ်ရိုးရာမပျက် ကျင်းပပြုလုပ်သည့် ဒီးကူပွဲတော်သို့ အခွင့်အခါကြုံ၍ အချိန်အခါသင့်ပါက လာရောက်ဆင်နွှဲကြပါရန် ခင်မင်ရင်းနှီးစွာဖြင့် ဖိတ်ခေါ် အပ်ပါသည်။

DOCA(ကယား)

    မြန်မာနိုင်ငံ၏ ငရုတ်စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုသည် နေရာဒေသအနှံ့တွင် တစ်နှစ်ပတ်လုံး ထွက်ရှိ နေသည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ဒေသအလိုက် ငရုတ်သီးပေါ်ချိန် ကွာခြားသကဲ့သို့ ဈေးကွက် အတက်၊ အကျ ကလည်း ဟန်ကျလိုက် မကျလိုက်နှင့် ငရုတ်သီးထွက်ရှိချိန်ကာလအလိုက်  ဖြစ်ပေါ်နေသည်။ ကြက်သွန်၊ ခရမ်းချဉ်၊ ငရုတ်သည် ဈေးကွက် မတည်ငြိမ်သေးသော ဟင်းသီးဟင်းရွက် သီးနှံများ ဖြစ်ကြသည်။

    ငရုတ်အမျိုးအစား အဓိကခွဲခြားရာတွင် အရသာအနေဖြင့် အချိုမျိုး၊ အစပ်မျိုး နှစ်မျိုးရှိသည်။ အချို့ကလည်း ငရုတ်ဆိုတာစပ်မှ ကြိုက်သည်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် ချိုသော ငရုတ်ကိုလည်း စားချင်ကြသေးသည်။ ငရုတ်သီးစပ်သည်မှာ Capsicum ဓာတ်ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ငရုတ်မျိုးကို မူတည် ခွဲခြားလိုက်လျှင် မိုးပေါ်ထောင်မတ်သီးသော မိုးမျှော်ငရုတ်ရှိသကဲ့သို့ အပင်မှ အောက်ငိုက်သီးသော ငရုတ်မျိုးရှိကြသည်။ တဖန် ငရုတ်သီး၏ ပုံသဏ္ဍာန်ကို မူတည်ပြီး ခွဲခြားမည် ဆိုပါက  ငရုတ်သီးအရှည်၊ ငရုတ်သီးအပု၊ ငရုတ်သီးအပွ လုံးဝိုင်းပုံရှိသည်။ အချို့ ငရုတ်သီးမှာ လုံးဝိုင်း၍ သေးငယ်လွန်းလှသည်။ အချို့ ငရုတ်သီးမှာ အရွယ်ကြီး၍ အသီးပွင့်သည်။

    ငရုတ်သီးအရောင် ခွဲခြားကြည့်ပါက အဖြူရောင်၊ ဆင်စွယ်ရောင်၊ အဝါနုရောင်၊ အဝါရင့်ရောင်၊ အစိမ်းရောင်ရှိကြသကဲ့သို့ မှည့်လျှင် နီရဲသောအရောင်၊ ဝါဝါလွင်လွင် ရှိသောအရောင်နှင့် ယခုအခါ ခရမ်းရောင်၊ အနက်ရောင် ငရုတ်သီးအထိ မျိုးလိုက်၍ အမျိုးမျိုးပြောနိုင်ပါလိမ့်မည်။ အကောင်းဆုံး မြေမှာ သဲနုန်းမြေဖြစ်သည်။  ရာသီဥတုမှာ ပူနွေးမှုကြိုက်သည်။ မိုးရေချိန်မှာ မိုးများ ရေဝပ်လျှင် မကြိုက်။ မိုးရေချိန်လက်မ ၃၀ မှ လက်မ ၅၀ ဆိုလျှင် ငရုတ်ပင်စိုက်ပျိုး၍ ဖြစ်ထွန်းသည်။ ငရုတ် စိုက်ပျိုးသော ဒေသအများစုသည် ပူပြင်းသောအညာနှင့် မြေလတ်ဒေသ ဖြစ်ကြသော်လည်း အလွန် ပူပြင်းသော အချိန်ကာလများတွင် အပွင့်၊ အသီး ဖြစ်ထွန်းမှု နည်းပါးသည်။ အကောင်းဆုံးအပူချိန်မှာ  ၂၀ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်နှင့် ၃၀ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ဖြစ်ပြီး ၁၅ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ထက် နိမ့်လျှင်ဖြစ်လျှင် ဖြစ်စေ၊ ၃၂ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ထက် များလျှင်ဖြစ်စေ အပင်မသန်၊ အသီးထွက်နည်းသည်။

    ထို့ကြောင့်လည်း အညာနှင့် မြေလတ်ဒေသတွင် နွေ၊ မိုး၊ ဆောင်း၊ မိုးကြို၊ နွေကြို၊ ဆောင်းနှောင်း စိုက်ပျိုးကြသော်လည်း မိုးများသော မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်းဒေသများတွင် မိုးရာသီ မစိုက်ပျိုးကြဘဲ ဆောင်းရာသီမှာ စိုက်ပျိုးကြသည်။ ဒေသအလိုက် ငရုတ်စိုက်ပျိုးချိန်မှာ မိုးကြိုငရုတ် ကို   ဖေဖော်ဝါရီလ၊ မတ်လ ပျိုးထောင်၍ ဧပြီလ၊ မေလ စိုက်ကြပြီး ဇူလိုင်လ၊ ဩဂုတ်လ ခူးကြ သည်။ ဆောင်းငရုတ်ကို အောက်တိုဘာလ ပျိုးထောင်၍ နိုဝင်ဘာ၊ ဒီဇင်ဘာလစိုက်ပျိုးပြီး ဖေဖော်ဝါရီလ၊ မတ်လ ခူးဆွတ်ကြသည်။ ငရုတ်ကို ပျိုးထောင်စိုက်ပျိုးကြသလို ပျိုးပင်ဝယ်၍လည်း စိုက်ပျိုးကြသည်။

    တစ်ခါတစ်ရံ ငရုတ်ဈေးကလည်း ကောင်းမည်။ စိုက်ပျိုးသူကလည်းများပြီဆိုလျှင် ငရုတ် မျိုးစေ့ ဈေးကြီးပေးဝယ်ရပြီး လိုသလောက်ဝယ်မရခြင်းမျိုးရှိသည်။ ငရုတ်မျိုးများစွာ၊ မျိုးကောင်း မျိုးသန့်များစွာ ပြည်ပမျိုးများရှိကြသည်။ ရွှေငရုတ်၊ မိသားစု၊ သာမို၊ မောင်းတိန်း၊ ထိုင်ဝမ်၊ တောင်သုံးလုံး စသည်ဖြင့် အမည်မှည့်ခေါ်ကြသည်။ ငရုတ်စိုက်ပျိုးမှုများပြားသော အချို့ တိုင်းဒေသကြီးများတွင် ငရုတ်စိုက်ပျိုးဧက သောင်းဂဏန်းရှိ၍ အထွက်ပိဿာချိန် သိန်းရာကျော် ရှိကြသည်။ စိုက်ပျိုးမှု နည်းသည်၊ များသည်မှာ ဝယ်လိုအား ဈေးကွက်ပေါ်မူတည်နေပါသည်။

  ထို့ကြောင့် ငရုတ်သီးဈေးကွက်နှင့် နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ဆောင်ရွက်နေကြသော အသင်းအဖွဲ့များရှိပြီး စံချိန်မီ၊ အရည်အသွေးကောင်းသည့် လုံခြုံစိတ်ချရသော အထူးသဖြင့် မှိုရောဂါ (အဖရာတော့ဆင်-ဘီဝမ်း)ကင်းသည့် ငရုတ်သီးများရရှိရန် ဂျီအေပီ (စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်ကောင်း) နည်းပညာပေး ဆောင်ရွက်နေကြရသည်။ မှိုဆိပ်ပါဝင်မှုသည် မြေပဲနှင့် ငရုတ်သီးတွင် အများဆုံး ပါဝင်မှုရှိနေသဖြင့် စိုက်ပျိုးသောစနစ်၊ စိုက်ပျိုးသောမြေမျိုးပြုစုမှုတွင် အဓိကဖြစ်သည်။ မှိုဆိပ်သည် စိုက်ခင်းမှစ၍ ပါဝင်နိုင်ပါသည်။

    ငရုတ်သီးအစိုနှင့် ငရုတ်သီးအခြောက် ဈေးကွက်၌ ငရုတ်သီးအခြောက်တွင် မှိုဆိပ်များစွာ ပါဝင်နေကြသည်။ အဖရာတော့ဆင်သည် ပြောင်း၊ ငရုတ်ကောင်း၊ နနွင်း၊ ပဲ၊ နေကြာတို့တွင်လည်း ပါရှိနိုင်သော်လည်း မြေပဲနှင့်ငရုတ်တွင် အများဆုံးပါရှိသည်ဟု သိရသည်။ မှိုဆိပ်ပါဝင်မှုမှာ အပူချိန် နှင့် စိုထိုင်းဆအပေါ် မူတည်နေသည်။ မြေ၊ မျိုး၊ ပျိုး၊ သိုလှောင်မှုစနစ်တို့ကြောင့်လည်း ပါနိုင်သည်။ ငရုတ်သီးမှုန့်နှင့် အရောင်တင်မှုန့်တွင် အဖရာ‌တော့ဆင်ပါဝင်မှု ၂၀ ppb ထက်များလျှင် အန္တရာယ်ရှိ သည်ဟု ကျန်းမာရေးရှု့ထောင့်က သတ်မှတ်သည်။ မှိုဆိပ်ကင်းသော ငရုတ်သီးဖြစ်ရန် စိုက်ပျိုးသူ တောင်သူများက ဂျီအေပီ စိုက်ပျိုးမှု အလေ့အကျင့် ဆောင်ရွက်ကြရပါမည်။ ဤသည်မှာ ပထမဆုံး ဂရုပြုရမည့်လုပ်ငန်း ဖြစ်ပါသည်။

   ငရုတ်သီးခူးဆွတ်ပြီးလျှင် ခြောက်သွေ့အောင် နေလှန်းရမည်။ မြေကြီးပေါ်တွင် အခင်းအကာ မပါဘဲ နေလှန်းမှု၊ အခြောက်ခံစက်ဖြင့် အချိန်တိုတိုအတွင်း အခြောက်မခံနိုင်မှု၊ ပတ်ဝန်းကျင် စိုထိုင်းဆနည်းအောင် ပြုလုပ်မပေးနိုင်မှု၊ ခြောက်သွေ့သော အပူချိန် မရရှိမှု၊ နေလှန်းချိန် ကြာမြင့်မှု တို့ကြောင့် မှိုအဆိပ်ဖြစ်ကြသည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ငရုတ်သီး၏ ဈေးကွက်အားသာချက်မှာ အစိုဈေးမကောင်းလျှင် အသီးကို အပင်မှာထား၍ အမှည့်ခံခူးပြီး အခြောက်ခံရောင်းချနိုင်သည်။

    ငရုတ်စိုက်ခင်း တစ်ဧက ခူးဆွတ်သူ ၁၂ ဦးဖြင့် ငါးရက်တစ်ကြိမ် ခူးကြသည်။ ငရုတ်သီးဈေး ကောင်းလျှင် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးထဲမှ သခွားမွှေးစိုက်ခင်းများတွင် ငရုတ်သီးညှပ်ထည့်ပြီး စိုက်ကြ သေးသည်။ ချောင်းဦး၊ မုံရွာ၊ ဘုတလင် ဒေသတို့၌ ဆောင်းရာသီစိုက် သခွားခင်းထဲ၌ ငရုတ်ပင်သီးညှပ်စိုက်ကြလေ့ရှိသည်။ ဒေသငရုတ်မျိုး၊ ပြည်ပငရုတ်မျိုးစုံ စိုက်ပျိုးကြသည်။ နှစ်ပတ် တစ်ကြိမ် ငရုတ်သီးအစို ခူးယူကြသည်။ အမှည့်သီးကို တစ်လကြာထားပြီးမှ ခူးဆွတ်ကြသည်။

    ငရုတ်သီးစိမ်းဈေးကွက်သည် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး မုံရွာ၊ ချောင်းဦး၊ မြောင်၊ ဘုတလင် ဒေသတို့က များပြား၍ ငရုတ်သီးခြောက်ဈေးကွက်သည် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး ဝမ်းတွင်း၊ ကူမဲ၊ ကျောက်ဆည်ဒေသတို့က ပိုများသည်။

    ငရုတ်သီး၏ ပြည်ပဈေးကွက်သည် ကလေး၊ တမူးမှ အိန္ဒိယသို့ တစ်လမ်း၊ မင်းဘူး၊ တောင်ကုတ်မှ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ တစ်လမ်း၊ မန္တလေး၊ မူဆယ်မှ တရုတ်သို့တစ်လမ်း ရှိသည်ဟု ဈေးကွက်ထံမှ သိရှိရသည်။

    ငရုတ်ပျိုးခင်းတွင် ခါးရိရောဂါ၊ ပင်ညှိုးရောဂါ ကျတတ်သည့် ငရုတ်ပင်တွင် ကျသော သရစ်ပိုးမှာ ငရုတ်နှင့်ကြက်သွန်နီ သီးညှပ်စိုက်လျှင် ပြောင်းစိုက်ပျိုးပြီး ငရုတ်ထပ်မံစိုက်လျှင် ကျလေ့ ရှိသည်။ ငရုတ်ခူးမည်ဆိုပါက အသီးအရွယ် ပုံမှန်ရောက်ရှိချိန်၊ အစိမ်းခူးက အစိမ်းရောင်ရင့်ချိန် အခြောက်ခံမည်ဆိုပါက အနီရောင်မှည့်ချိန် ခူးရသည်။ များသောအားဖြင့် ငါးရက်တစ်ကြိမ် ခူးလေ့ ရှိသည်။ ငရုတ်သီးအခြောက်ခံရာတွင် ရေနွေးပူဖြင့် ရေနွေးဖြော အခြောက်ခံခြင်းမှာ မှိုပါဝင်မှု ကင်းရန်ထက် ငရုတ်သီးခြောက် အရောင်လှအောင် ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။

    များသောအားဖြင့် အခွံပွသော ငရုတ်မျိုး၊ အတောင့်ကြီးသော ငရုတ်မျိုး၊ ငရုတ်ချိုမျိုးများကို ရေနွေးဖြော အခြောက်ခံတတ်ကြပြီး အခွံပါး အတောင့်သေး ငရုတ်မျိုးကို နေလှန်း အခြောက်ခံ ကြသည်။ တစ်ဧက ငရုတ်သီးခြောက် ပိဿာ ၃၀၀ ကျော် ထွက်ရှိပြီး အစိုမှာ အခြောက်ထက် လေးဆပိုထွက်သည်။ မျိုးစေ့အဖြစ် ထားလိုလျှင် ရင့်မှည့်မှ ခူးကြရပြီး အသီးစိုမှ မျိုးစေ့ထုတ်ယူ၍  အရိပ်ထဲတွင် အခြောက်ခံရသည်။ ယခုအခါ စနစ်တကျ စိုက်ပျိုးလျှင် တစ်ဧက ငရုတ်သီးအစို ပိဿာ ၃၀၀၀ မှ ပိဿာ ၄၀၀၀ ၊ ငရုတ်သီးခြောက် ပိဿာ ၄၀၀၊ ပိဿာ ၆၀၀ ထွက်ရှိသော ငရုတ်သီး မျိုးကောင်း မျိုးသန့်များ စိုက်ပျိုးလျက်ရှိနေကြပါသည်။

DOCA(စစ်ကိုင်း)

    ပြည်ဈေးကွက်ရှိ ရှမ်းအာလူးများမှာ တောင်ကြီး၊ အောင်ပန်းမှ နေ့စဉ် ပုံမှန်အဝင်ရှိနေပြီး ဈေးနှုန်းအနေဖြင့် ယခင်စက်တင်ဘာလ ပထမပတ်ကထက် တစ်ပိဿာကို ကျပ် ၄၀၀ခန့် ဈေးမြင့်တက်လာသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ အရောင်းအဝယ်အနေဖြင့် ဒေသတွင်းရှိ လက်လီဝယ်ယူသူများ၊ အာလူးကြော် လုပ်ငန်းရှင်များနှင့် နယ်မြို့များမှ ဝယ်ယူသူများဖြင့်သာ အရောင်းအဝယ်ဖြစ်၍ ယခင်ထက် အရောင်းအဝယ် အေးနေကြောင်း သိရှိရပါသည်။ အခြားတိုင်းများသို့ တင်ပို့ရောင်းချမှုအနေဖြင့် အိတ်အနည်းငယ်သာရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ ဈေးနှုန်းအနေဖြင့် လက်ကား(ပွဲရုံဈေး) တစ်ပိဿာလျှင် ကျပ် ၂၄၀၀-၂၆၀၀ဖြင့် လည်းကောင်း၊ လက်လီဈေး တစ်ပိဿာလျှင် ကျပ် ၂၇၀၀-၂၈၀၀ ဈေးဖြင့် အရောင်းအဝယ် ဖြစ်လျှက်ရှိပါကြောင်း သိရှိရပါသည် ။

DOCA(ပဲခူး)

    စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ ရွှေဘိုခရိုင်၊ ရွှေဘိုမြို့နယ်တွင် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းကို အဓိကထား ဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြသော်လည်း မိသားစု၏ပုံမှန်အပိုဝင်ငွေရရှိစေရန်နှင့် စားရေး၊ ဝတ်ရေး၊ နေရေးအတွက် တစ်ဖက်တစ်လမ်းမှ အပိုဝင်ငွေရရှိစေရန်အတွက် တစ်မြို့နယ်လုံးရှိ ကျေးရွာတိုင်းနီးပါးနှင့် မြို့ပေါ်ရှိရပ်ကွက်များပါမကျန် စက်ရက်ကန်း၊ လက်ရက်ကန်းလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်လာကြသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ရွှေဘိုမြို့နယ် ဆိပ်ခွန်ကျေးရွာသည် စက်ရက်ကန်း၊ လက်ရက်ကန်းလုပ်ငန်းများဖြင့် အလွန်ထင်ရှားသော ကျေးရွာတစ်ရွာဖြစ်ပြီး  ရက်ကန်းလုပ်ငန်းကို ကျေးရွာတစ်ရွာ ထုတ်ကုန်တစ်မျိုး (One Village One Product)အဖြစ် ယခင်တည်းကဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ ထိုရွာမှတစ်ဆင့် နီးစပ်ရာ ကျေးရွာများဖြစ်သည့် နံ့သာကုန်းကျေးရွာ၊ ချီပါကျေးရွာ၊ ဗိုလ်တည်းကုန်းကျေးရွာ၊ ဆိပ်သာကျေးရွာ၊ ဇီးဖြူကုန်းကျေးရွာ၊ ကြောင်လျှာတောကျေးရွာ၊ ဝါးရုံကန်ကျေးရွာ၊ နှမစားရစ်ကျေးရွာ၊ ရေကြည်ဝကျေးရွာ၊ ထူးကြီးကျေးရွာ၊ တည်ပင်ကျေးရွာ၊ ထန်းဇင်ကျေးရွာ၊ စောင်တန်းကျေးရွာ၊ တင့်တယ်ကျေးရွာ၊ ကျောက်မြင့်ကျေးရွာ၊ မင်္ဂလာကျေးရွာ၊ ပန်းရံကျေးရွာ၊ လိပ်ချင်းကျေးရွာ၊ ညောင်ပင်သာကျေးရွာ၊ ခွန်တောင်းကြီးကျေးရွာ၊ ကျားကျေးရွာ၊ ဇီးကုန်းလေးကျေးရွာစသည့် ကျေးရွာများတွင် အဓိက  ဆောင်ရွက်လာကြပြီး ယခုအချိန်တွင် တစ်မြို့နယ်လုံးနီးပါး ဆောင်ရွက်လာကြသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ရက်ကန်းလုပ်ငန်းများ ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် စက်ရက်ကန်းစင်၊ လက်ရက်ကန်းစင်များ၊ စက်တတ်ဆင်ပြုပြင်နိုင်သည့် စက်ဆရာများ၊ ချည်ထည်ရက်လုပ်ခြင်းကို သင်ပြနိုင်သည့်ဆရာများ၊ ချည်ထုတ်အမျိုးမျိုး၊ ချည်ဆိုးဆေးအမျိုးမျိုးရောင်းချသူများ၊ ချည်ဆေးဆိုးခြင်းလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်သူများ၊ ဆေးဆိုးပြီးချည်အရောင်မျိုးစုံရောင်းချသူများ၊ ချည်ချ၊ ရဟတ်ပုတ်လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်သူများ၊ စည်းဆက်သည့်သူများ၊ ရက်ကန်းအပိုပစ္စည်းမျိုးစုံရောင်းချသူများနှင့် ရက်လုပ်ပြီးသောအထည်များကို ပြန်လည်ကောက်သူများ လိုအပ်ပါသဖြင့် ရက်ကန်းလုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် မိသားစုအပိုဝင်ငွေ ရရှိသော်လည်း နေရာတိုင်းတွင် ဆောင်ရွက်၍မရနိုင်ပါ။ ဆိပ်ခွန်ကျေးရွာတွင်အဆိုပါဆိုင်များနှင့်  လုပ်သားများလွန်စွာပေါများသည့်အပြင် လူငယ်၊ လူလတ်နှင့်လူကြီးများပါမကျန် ရက်ကန်းနှင့် ဆက်စပ်သောလုပ်ငန်းများကို မိမိနိုင်ရာလုပ်ကိုင်ကြပြီး အခြားသော ကျေးရွာများတွင်လည်း ဆောင်ရွက်လာကြသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ရွှေဘိုခရိုင်အတွင်းရှိ ဝက်လက်၊ ခင်ဦး၊ ရေဦးနှင့် ဒီပဲယင်းမြို့နယ်များရှိ ရက်ကန်းလုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်သူများသည်လည်း ရက်ကန်းနှင့်ပတ်သက်သည့် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများကို ဆိပ်ခွန်ကျေးရွာ နှင့်အများဆုံး ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်ကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။

     ရွှေဘိုမြို့နယ်အနေဖြင့် စက်ရက်ကန်းစင်များကို မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ မိတ္ထီလာခရိုင်၊ ဝမ်းတွင်း မြို့နှင့်တောင်မြို့တို့မှ အသစ်မှာယူ၍ တတ်ဆင်အသုံးပြုခြင်းအပြင် အခြားသောဒေသများမှ စက်ရက်ကန်း လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်ပြီး အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုတော့သည့် စက်အဟောင်းများကို ပြန်လည်ဝယ်ယူ၍ တတ်ဆင်အသုံးပြုခြင်းများဆောင်ရွက်ကြကြောင်း၊  လက်ရက်ကန်းစင်များကို ဆိပ်ခွန် ကျေးရွာတွင် ပြုလုပ်၍ရောင်းချလျက်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ စက်ရက်ကန်း၊ လက်ရက်ကန်း ရက်လုပ်ရာ တွင်၂/၁၀၀တိုင်ချည်၊ ၂/၁၀၀တိုင်ဖောက်၊ ၂/၈၀တိုင်ချည်နှင့် ၂/၈၀တိုင်ဖောက်၊ ၂/၈၀တိုင်ချည်နှင့် ၁/၄၀တိုင် ဖောက်စသည်ဖြင့် ရက်လုပ်ကြပြီး အပွင့်၊ အမိတ်ပါသည့်အထည်များတွင် အဖွင့်ဖောက်ခြင်း၊ အမိတ်ဖောက်ခြင်းကို စပန့်ချည်၊ ပိုးပန်းချည်၊ ရွှေချည်၊ ငွေချည်များကို အသုံးပြု၍ ဈေးကွက်အကြိုက် အဆင်များကို ရက်လုပ်ကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။

     ရက်လုပ်သည့်အထည်များမှာ လွယ်အိတ်၊ တဘက်၊ လက်သုတ်ပဝါ၊ အမျိုးသား ဝတ်ပုဆိုးကြမ်း၊ အမျိုးသမီးဝတ်လုံချည်ကြမ်းအပြင် အမျိုးသမီးဝတ် ဝမ်းဆက်၊ ကွင်းဒီဇိုင်းအမျိုးမျိုး၊ အခြားအဆင် ပုဆိုး အမျိုးမျိုးတို့ကို ရက်လုပ်ကြပါသည်။ အမျိုးသမီးဝတ်အနေဖြင့် မျက်ဝန်း၊ ပရီမီယမ်ကျစ်ပိုးခြောက်ကြိုး ချိတ်၊ ရိုးရာရောင်စုံလရှီးမိတ်၊ ပရီမီယမ်ကျစ်ပိုးရေလှိုင်း၊ လိတ်စံ၊ အလယ်ချိတ်၊ ဒုတ်ထိုး၊ နေကြာ၊ မိုးစက်ရေလှိုင်း၊ ခါးချိတ်၊ ဂျပ်ပြင်၊ ဒေါင်းမြီး၊ လွန်းရှယ်၊ ဂျစ်ပိုးကွက်ဒူးနားစင်း၊ ချစ်ပန်း၊ ဖဲဘရိတ်၊ ပိုးချည်ကျဲ၊ လ၄ပွင့်၊ ချစ်မျှားအစိတ်ဒေါင်းစင်း၊ ကျစ်ပိုးသံစဉ်၊ အသဲ၊ ချည်ပြည့်၊ ကျစ်ပိုးအုတ်ကွက်မိတ်၊ ခခူးရိုးရာချိတ်၊ ခရေမိုက်ကွက်၊ စီးပွင့်ကျဲကွင်း၊ မိုးရေစက်၊ အသဲရcolour၊ သမ္ဘူလစံကွဲ၊ ပတ္တမြားစံကွဲ၊ ခရေစံကွဲ၊ စီးကွက်မိတ်စံကွဲ၊ ဝိုင်းဝိုင်းလည်မိတ်ကွင်း၊ စိန်တုံးလေးပွင့်ဆုပ်၊ ကျွဲချို၊ နှစ်ချိတ်စပေါ့ စသည်ဖြင့် အဆင်မျိုးစုံရက်လုပ်ကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။ ကျောင်းစိမ်းပုဆိုး၊ လုံချည်များ၊ တိုင်းရင်းသားရိုးရာ အဆင်အမျိုးမျိုးနှင့် ဓမ္မစကူးလ်းကျောင်းများဖွင့်ပါကလည်း ဓမ္မစကူးလ်းလုံချည်၊ ပုဆိုးများပါ တိုးချဲ့ ရက်လုပ်၍ ရောင်းချကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။  အထည်ကောက်သူများမှ တစ်ဆင့်ဝယ်ယူထားသော အထည်များကို ကချင်ပြည်နယ်၊  မြစ်ကြီးနားမြို့၊ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ တောင်မြို့နှင့် မန္တလေးမြို့သို့ အများအပြားတင်ပို့ပြီး ကျန်မြို့များသို့လည်း အမှာရှိပါက တင်ပို့ခြင်း၊ နိုင်ငံခြားရောက် အသိမိတ်ဆွေများမှ မှာယူပါကလည်း ချိတ်ဆက်တင်ပို့ခြင်းများရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

  ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရေးဦးစီးဌာနအနေဖြင့် ရွှေဘိုမြို့နယ် ရက်ကန်းလုပ်ငန်းရှင်များအသင်းကို (၁၇.၃.၂၀၁၄)ရက်နေ့တွင် အလုပ်အမှုဆောင် အဖွဲ့ဝင်(၁၅)ဦးဖြင့်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ ၎င်းအပြင် ရက်ကန်းလုပ်ငန်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေးအတွက် စီးပွားရေးနှင့်ကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ထောက်ပံ့မှုဖြင့် ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရေးဦးစီးဌာနမှကြီးမှူး၍ ရွှေဘိုမြို့နယ် ဆိပ်ခွန်ကျေးရွာတွင် ရက်ကန်းအဆင့်မြင့်နည်းပညာသင်တန်းကို (၁၄.၁၂.၂၀၁၅)မှ(၁၈.၁၂.၂၀၁၅)ထိ (၅)ရက်တိုင် စစ်ကိုင်းတိုင်း ဒေသကြီး၊ ရက်ကန်းနှင့် အသက်မွေးပညာသင်တန်းကျောင်းမှ ဖွင့်လှစ်ပို့ချပေးခဲ့ပါသည်။

    ရက်ကန်းလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် ကျေးလက်နေပြည်သူများ၏ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း များပိုမိုရရှိခြင်း၊ မိသားစုဝင်ငွေတိုးတက်ပြီး  လူမှုစီးပွားဘဝများဖွံ့ဖြိုးလာစေခြင်း၊ ဆင်းရဲမှုလျော့ကျစေ နိုင်သည့်အပြင် တိုင်းပြည်စီးပွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခြင်း၊ နည်းပညာဗဟုသုတများရရှိခြင်း စသည့် အကျိုး ကျေးဇူးများရရှိစေနိုင်ကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

DOCA(စစ်ကိုင်း)

     စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ ကသာခရိုင်တွင် ပြည်ပပို့ကုန်အစေ့ထုတ်ပြောင်း စိုက်ဧက (၆၆၆၆၈) ဧက ရှိပြီး ၂၀၂၂-ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ဒုတိယပတ်တွင် စတင်ရိတ်သိမ်းနေကြောင်း သိရသည်။

    မိုးသီးနှံ အစေ့ထုတ်ပြောင်းကို နှစ်စဉ် မေလတွင် စိုက်ပြီးကြပြီး ကသာခရိုင် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း တစ်လျှောက် ကုန်းမြေများတွင် တောင်သူများအနေဖြင့် နှမ်းသီးနှံတစ်လှည့် အစေ့ထုတ်ပြောင်း တစ်လှည့်ဖြင့် နွေ၊ မိုး၊ ဆောင်း သုံးရာသီလုံး စိုက်ပျိုးနိုင်သော သီးနှံဖြစ်သည်။ ယခုနှစ် ကသာခရိုင်တွင် မိုးအစေ့ထုတ်ပြောင်းသီးနှံသည် စိုက်ပျိုးမှုများသော်လည်း မြေဆီ၊ မြေဩဇာ ပုံမှန်မကျွေးနိုင်သည့် အတွက် အထွက်နှုန်းကျဆင်းသော်လည်း ဈေးကွက်တွင် ဈေးကောင်းရကြောင်း သိရသည်။

      ကသာခရိုင် ပဲ၊ ပြောင်း၊ နှမ်း သီးနှံအသင်း အတွင်းရေးမှူး ဦးမြင့်သိန်းမှ ယခုနှစ် အစေ့ထုတ် ပြောင်း စိုက်ပျိုးမှုများပြီး မြေဆီ၊ မြေဩဇာ ပုံမှန်ကျွေးနိုင်ပါက တစ်ဧက တင်း (၇၀ မှ ၈၀)ထိ ထွက်နိုင် ကြောင်း၊ သို့သော်လည်း ယခုနှစ် မြေဩဇာဈေးနှုန်းမြှင့်တက်လာပြီး ပုံမှန် မြေဩဇာ မကျွေးနိုင်သည့် အတွက် တစ်ဧက တင်း(၃၀ မှ ၄၀)သာ ထွက်ကြောင်း၊ ဈေးမှာ အထိုင်ဈေးတစ်တင်းလျှင် (၁၅၀၀၀) ကျပ်ရှိပြီး မန္တလေးပွဲရုံဈေးမှာ (၂၀၀၀၀)ကျပ် ဈေးရှိကြောင်း၊ ဒေသတွင်း တိရိစ္ဆာန်အစာစပ်စက်ရုံ၊ စားသောက်ကုန်စက်ရုံများ မရှိသည့်အတွက် ကသာခရိုင်မှ ထွက်ရှိသော အစေ့ထုတ်ပြောင်း အားလုံး နီးပါး မန္တလေးပွဲရုံသို့ တင်ပို့ကြကြောင်းနှင့် အစေ့ထုတ်ပြောင်းများအား မန္တလေးပွဲရုံမှတစ်ဆင့် ထိုင်းနိုင်ငံသို့ တင်ပို့မှုများလည်းရှိကြောင်း ဦးမြင့်သိန်း၏ ဆွေးနွေးပြောကြားချက်အရ သိရှိရပါသည်။

DOCA(စစ်ကိုင်း)