ပြည်တွင်းဆန်စပါးစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုမှ စံချိန်တင်ထွက်ရှိနိုင်မည်ဟု ခန့်မှန်းချက်နှင့်အတူ ၂၀၂၆ ခုနှစ်၌ ဆန်တင်သွင်းရမည့် ပမာဏသည်လည်း တန်ချိန် ၄ သန်းအောက်သို့ လျော့ကျဖွယ်ရှိ ကြောင်း၊ လက်ရှိကာလတွင် ဆန်တင်သွင်းမှု ယာယီဆိုင်းငံ့ထားခြင်းကို ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်နေ့၌ ပြန် လည် ဖွင့်လှစ်ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ သို့သော် ယခင်နှစ်တွင် ဈေးနှုန်းများကြီးမြင့်နေမှုကို ထိန်းသိမ်း နိုင်ရေးအတွက် သွင်းကုန်အခွန်အား ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ချထားပေးခဲ့ခြင်းကို ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးမြှင့်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖိလစ်ပိုင်စိုက်ပျိုးရေးဌာနက ဒီဇင်ဘာ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ဖော် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။
အဆိုပါ ထုတ်ပြန်ချက်၌ ဆန်တင်သွင်းမှုအပေါ် အကောက်ခွန်နှုန်းထား တိုးမြှင့်ရခြင်းသည် များစွာသော အကြောင်းအချက်များကို ထင်ဟပ်လျက်ရှိကြောင်း၊ မကြာသေးမီကဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ပီဆိုငွေကြေး တန်ဖိုးကျဆင်းမှုနှင့် ကမ္ဘာ့ဆန်ဈေးကွက်သို့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက ပြန်လည်ဝင်ရောက်ချိန် တွင် ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာရန် အလားအလာရှိမှု စသည့်အချက်များ အပါအဝင်ဖြစ်ကြောင်းဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးအတွင်းဝန် Francisco Tiu Laurel Jr. က ပြောဆိုထားသည်။
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ အနေဖြင့် စက်တင်ဘာလမှစတင်၍ ၄ လကြာ တင်သွင်းမှုဆိုင်းငံ့ထားခဲ့သဖြင့် ယခုနှစ် ဆန်တင်သွင်းမှုမှာ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၌ စံချိန်တင် တင်သွင်းခဲ့သည့် တန်ချိန် ၄.၈ သန်းအောက်သို့ များစွာ လျော့နည်းလျက် တန်ချိန် ၃.၅ သန်းခန့်သာ ရှိနိုင်မည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ပြည်တွင်းရှိ လယ်သမားများအတွက် သင့်တင့်မျှတသော စပါးဈေးနှုန်းများရရှိမှု သေချာအောင် ဆောင်ရွက်နေ ချိန်၌ စားသုံးသူများအတွက်လည်း လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရာ ဆန်ဈေးနှုန်းဖြစ်အောင် ထိန်းသိမ်းထားနိုင် ရေး ဆန်တင်သွင်းသည့်ပမာဏကို စီမံခန့်ခွဲရန် နည်းလမ်းရှာဖွေလျက်ရှိသည်ဟု စိုက်ပျိုးရေးဌာနက ပြောဆိုထားသည်။
ယခင်နှစ်၌ ပြည်တွင်းဈေးနှုန်းများ ကြီးမြင့်မှုနှင့် စားသောက်ကုန်ဈေးနှုန်း ဖောင်းပွမှုများကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန် ဆန်တင်သွင်းမှုအပေါ် အကောက်ခွန်ကို ၃၅ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့ အစိုးရ က လျှော့ချခဲ့သည်။
လယ်သမားများ၏စပါးရောင်းချမှုဈေးနှုန်းများအပေါ် ထိခိုက်မှုမရှိစေပဲ ပြည်တွင်းစားသုံးရန် လိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်အောင် ၂၀၂၆ ခုနှစ်၌ တင်သွင်းရမည့်ဆန်ပမာဏသည် တန်ချိန် ၃.၆ သန်းမှ ၃.၈ သန်းအကြား ရှိနိုင်ကြောင်း၊ ပြည်တွင်း၌ စပါးစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ်၌ စံချိန်တင်နိုင်ခဲ့သော တန်ချိန် ၂၀.၀၆ သန်းကို ကျော်လွန်လျက် ၂၀၂၆ ခုနှစ်တွင် တန်ချိန် ၂၀.၃ သန်းအထိ ထွက်ရှိပြီး စံချိန်အသစ်တင်နိုင်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြောင်း၊ ဌာနအနေဖြင့် ဒီဇင်ဘာ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဆန်တင်သွင်းသူများနှင့် တွေ့ဆုံလျက် တင်သွင်းရမည့်ပမာဏကို ချိန်ညှိရန် အစီအစဉ် များ ချမှတ်နိုင်ရေး ဆွေးနွေးခဲ့ပြီးဖြစ်ကြောင်း ဖိလစ်ပိုင်စိုက်ပျိုးရေးဌာနက ပြောကြားထားသည်။
အဆိုပါဌာန၏ ပြောကြားချက်အရ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းဗျူရိုသည် ယခုနှစ်ကုန်ပိုင်း၌ ဆန် တင်သွင်းမှု ပြန်လည်စတင်ခြင်း မပြုမီတွင်ပင် တိရစ္ဆာန်နှင့်အပင် ကျန်းမာရေးနှင့် ပိုးမွှားကင်းစင်မှု ဆိုင်ရာ သွင်းကုန်ရှင်းလင်းမှု (SPSIC) လက်မှတ်လျှောက်ထားခြင်းကို လက်ခံဆောင်ရွက်လိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ သွင်းကုန်လုပ်ငန်းရှင်များအပေါ် ငွေကြေးလည်ပတ်မှု ဖိအားမဖြစ်ပေါ်စေရေးအတွက် ၎င်း SPSIC လက်မှတ်ထုတ်ပေးရာ၌ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ကြိုတင်ငွေပေးသွင်းရခြင်းကိုလည်း ဖယ်ရှား ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရသည်။
အစိုးရသည် လိုအပ်ပါက ဈေးကွက်အတွင်း ဝင်ရောက်ထိန်းကျောင်းမှုကို လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် အတွက် Food Terminal Inc. ကဲ့သို့သော အစိုးရအေဂျင်စီများလက်ဝယ်၌ အရန်ထားရှိမည့် ဆန် တန်ချိန် ၅၀၀၀၀ အပါအဝင် စုစုပေါင်းဆန်တန်ချိန် ၅၀၀၀၀၀ ခန့် တင်သွင်းရန် ခွင့်ပြုမိန့်များ ထုတ် ပေးမည်ဖြစ်သည်။ နွေစပါးစတင်ရိတ်သိမ်းချိန်၌ စပါးဈေးနှုန်းများအပေါ် ဆိုးကျိုးသက်ရောက်မှု မရှိစေရေးအတွက် ထိုသို့ တင်သွင်းခွင့်ပြုသည့် ဆန်များကို ၂၀၂၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလလယ် နောက်ဆုံးထား၍ ဖိလစ်ပိုင်ပြည်တွင်းသို့ ရောက်ရှိစေရမည်ဖြစ်သည်။ ဇန်နဝါရီနှင့် ဖေဖော်ဝါရီလများအတွင်း ဆန်တင်သွင်းခြင်းကို သတ်မှတ်ထားသည့် ဆိပ်ကမ်း ၁၇ ခုမှ တင်သွင်းခွင့်ပြုမည်ဖြစ် သည်။
စိုက်ပျိုးရေးအတွင်းဝန် Tiu Laurel က ဆန်တင်သွင်းရာတွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတစ်ခုတည်းအပေါ် မှီခိုခြင်းမပြုပဲ ကမ္ဘောဒီးယား၊ မြန်မာနှင့် အခြားသော သမားရိုးကျ ဆန်တင်ပို့ခြင်းမရှိသည့် နိုင်ငံများထံမှ ဖြန့်ကျက်၍ ရယူတင်သွင်းရန် သွင်းကုန်လုပ်ငန်းရှင်များသို့ တိုက်တွန်းထားသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၌ ဆန်တန်ချိန် ၁.၂ သန်းကို ထပ်တိုးတင်သွင်းခဲ့ခြင်းနှင့် ယခုနှစ်၏ အစောပိုင်းကာလ များတွင် ၎င်းဆန်များ ပြည်တွင်းဈေးကွက်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် စပါးဈေးနှုန်းများ ကျဆင်း မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး လယ်သမားများ၏ ဝင်ငွေရရှိမှုအပေါ် ဆိုးကျိုးသက်ရောက်ခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ပြောဆိုခဲ့သည်။
၂၀၂၅-၂၀၂၆ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင်အနေဖြင့် ဆန်တန်ချိန် ၅.၅ သန်းခန့်အထိ တင်သွင်းရဖွယ်ရှိ သည်ဟု အမေရိကန် စိုက်ပျိုးရေးဌာန၏ ခန့်မှန်းချက် ထုတ်ပြန်ထားခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ထိုကဲ့သို့ ပမာဏ များပြားလာဖွယ်မရှိကြောင်း ဖိလစ်ပိုင်စိုက်ပျိုးရေးဌာနက ပြောကြားခဲ့သည်။
Source: Manila Times, 17 Dec 2025(လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် အဓိကသွင်းကုန်များ၏ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့)